Són tiểu là gì? Nguyên nhân, triệu chứng, phương pháp phòng ngừa

Triệu chứng

Rất nhiều người đã từng trải qua tình trạng són một ít tiểu, tuy nhiên, lượng nước tiểu bị són có thể từ ít đến rất nhiều và diễn biến càng tăng về tần suất xuất hiện.Có 5 loại són tiểu như sau:  

• Són tiểu khi tăng áp lực trong bụng (Stress incontinence): Nước tiểu bị rò rỉ khi người bệnh làm tăng áp lực bàng quang bằng cách ho, hắt hơi, cười, tập thể dục hoặc nâng vật nặng.
• Són tiểu cấp kỳ (Urge incontinence): Triệu chứng này diễn ra khi mắc cơn tiểu cấp, người bệnh đột ngột rất muốn đi tiểu khiến người bệnh không kịp đi đến nhà vệ sinh. Tần suất xuất hiện són kiểu loại này thường xuyên và xảy ra cả ban đêm. Nguyên nhân của són tiểu cấp kỳ có thể do nhiễm khuẩn, rối loạn thần kinh hoặc tiểu đường.
• Són tiểu khi đầy bàng quang (Overflow incontinence): Do bàng quang lúc nào cũng có nước tiểu nên người bệnh gặp tình trạng nhỏ giọt nước tiểu thường xuyên hoặc liên tục.  
• Són tiểu chức năng (Functional incontinence): Do các vấn đề về thể chất và tâm thần khiến người bệnh không kịp đi đến nhà vệ sinh. Ví dụ, nếu người bệnh mắc viêm khớp háng nặng, người bệnh hạn chế khả năng mở kéo khóa quần đủ nhanh để đi vệ sinh.
• Són tiểu hỗn hợp (Mixed incontinence): Là tình trạng són tiểu phối hợp tất cả các loại són tiểu kể trên.

Vậy khi nào người bệnh cần đi khám bác sĩ chuyên khoa:

• Người bệnh cảm thấy không thoải mái về tình trạng són tiểu của bản thân.
• Tần suất són tiểu nhiều và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống.
• Hạn chế các hoạt động và giao tiếp xã hội.
• Có nguy cơ té ngã khi người bệnh phải di chuyển nhanh đến nhà vệ sinh.

Nguyên nhân

• Nguyên nhân tạm thời: Không phải là do bệnh lý mà són tiểu có thể do thói quen sinh hoạt hàng ngày gây ra, chẳng hạn như:
• Vận động: Những người lao động nặng, thường xuyên vận động thể chất với cường độ cao (nhất là một số môn như đạp xe, nâng tạ, chạy bộ,…),… sẽ gây áp lực cho bàng quang và từ đó dẫn đến són tiểu. Bên cạnh đó, một số phản ứng đột ngột như ho, hắt hơi,… cũng có thể dẫn đến són tiểu.
• Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tiểu không tự chủ
• Dinh dưỡng: Chế độ ăn uống không khoa học cũng là nguyên nhân dẫn đến són tiểu tạm thời. Chẳng hạn như thói quen tiêu thụ các loại đồ uống có chứa caffeine, bia rượu,…
• Tác dụng phụ của thuốc: Khi sử dụng các loại thuốc điều trị, người bệnh cũng có thể gặp phải một số tác dụng phụ của thuốc, trong đó bao gồm tình trạng són tiểu. Do đó, nếu bắt buộc phải sử dụng một số loại thuốc này, bạn có thể tham khảo ý kiến bác sĩ để được điều chỉnh phác đồ điều trị phù hợp hơn.
• Nguyên nhân gây són tiểu dai dẳng
• Do độ tuổi: Theo thời gian, cơ thắt niệu đạo bị lão hóa. Đó cũng chính là lý do khiến tình trạng són tiểu, tiểu nhiều, tiểu rắt diễn ra thường xuyên.
• Thừa cân: Với những trường hợp thừa cân béo phì, trọng lượng của cơ thể sẽ gây ra những áp lực nhất định lên bàng quang. Theo thời gian, các cơ trong cơ thể sẽ bị suy yếu, vì thế bàng quang không thể chứa nhiều nước tiểu như bình thường. Đây cũng chính là nguyên nhân dẫn đến són tiểu.
• Di chứng sau phẫu thuật và một số tác dụng phụ của thuốc gây mê sẽ khiến cho các cơ vùng chậu bị suy yếu và làm tăng nguy cơ són tiểu.

Đối tượng nguy cơ

Một số yếu tố có thể làm tăng nguy cơ mắc chứng tiểu không kiểm soát, bao gồm: 

• Giới tính: Nữ giới có nhiều khả năng bị són tiểu hơn so với nam giới do cấu trúc giải phẫu, quá trình mang thai, sinh con và thời kỳ mãn kinh. Tuy nhiên, nam giới có vấn đề ở tuyến tiền liệt vẫn có nguy cơ bị kích thích lên bàng quang, tăng tình trạng tiểu không kiểm soát.
• Tuổi tác: Khi tuổi càng cao, hệ thống cơ trong bàng quang và niệu đạo sẽ mất dần sự khỏe mạnh và nâng đỡ, dẫn đến giảm dự trữ nước tiểu trong bàng quang, nước tiểu dễ bị rò rỉ ra bên ngoài.
• Tình trạng thừa cân: Cân nặng là một trong những yếu tố làm tăng áp lực lên bàng quang cũng như các cơ quan lân cận, làm suy yếu và kích thích bàng quang tiết nước tiểu khi ho hoặc hắt hơi.
• Thói quen hút thuốc lá: Sử dụng thuốc lá thường xuyên có thể làm tăng nguy cơ tiểu không kiểm soát.
• Di truyền: Nếu trong gia đình có thành viên mắc chứng són tiểu, thì khả năng thế hệ tiếp theo cũng mắc chứng này hơn so với gia đình khác.

Mắc bệnh lý như bệnh thần kinh, bệnh đái tháo đường cũng làm tăng nguy cơ bị tiểu không kiểm soát.

Chẩn đoán

Bị són tiểu phải làm sao là lo lắng chung của người bệnh. Bác sĩ khuyến cáo, khi nhận thấy triệu chứng tiểu són, người bệnh nên thăm khám và tư vấn với bác sĩ chuyên khoa để được xác định loại són tiểu và đánh giá mức độ mắc phải.

Để chẩn đoán, bác sĩ sẽ thăm hỏi lượng nước uống hàng ngày, tần suất đi tiểu, lượng nước lúc đi tiểu bình thường và lúc rò rỉ cùng nhiều triệu chứng khác mà người bệnh gặp phải. Tiến hành kiểm tra và làm một số xét nghiệm đơn giản để tìm ra nguyên nhân. Trong trường hợp có nhiều hơn một nguyên nhân, bác sĩ có thể chỉ định người bệnh thực hiện một số xét nghiệm cận lâm sàng cần thiết.

Các xét nghiệm cận lâm sàng đó là:

• Xét nghiệm nước tiểu nhằm kiểm tra tình trạng nhiễm trùng, phát hiện các dấu hiệu bất thường.
• Ghi chép nhật ký bàng quang, cụ thể lượng nước uống vào, tần suất đi tiểu, lượng nước đi tiểu và số lần bị són tiểu.
• Siêu âm hoặc sử dụng ống thông để kiểm tra lượng nước tiểu còn lại trong bàng quang.
• Nghiệm pháp áp lực bàng quang (người bệnh hắt hơi hoặc ho mạnh) để quan sát và đánh giá triệu chứng són tiểu.
• Bác sĩ thăm khám, đánh giá sức mạnh cơ sàn chậu.

Trong trường hợp cần thêm thông tin để cho kết quả chẩn đoán chính xác và toàn diện, bác sĩ có thể yêu cầu người bệnh thực hiện thêm:

• Niệu động học: Đo chức năng bàng quang và cơ thắt niệu đạo, cũng như đánh giá áp lực của bàng quang, niệu đạo và ổ bụng khi nghỉ ngơi và khi làm nghiệm pháp áp lực bàng quang.
• Soi bàng quang niệu đạo: Kiểm tra bất thường hoặc những tổn thương ở niệu đạo, cổ bàng quang và bàng quang.
• Siêu âm vùng chậu: Cung cấp hình ảnh giúp phát hiện bất thường ở cơ quan này.

Phòng ngừa bệnh

Phòng ngừa triệu chứng són tiểu với những lưu ý sau:

Giảm cân, tập thể dục bụng, giảm ho, tránh nâng vật nặng quá, bỏ hút thuốc, trị bón cũng có thể giúp phòng són tiểu.

Đi tiểu đều đặn dù chưa cảm thấy “mắc tiểu” cũng có thể giúp phòng chứng són tiểu.

Chủ động thăm khám sức khỏe khi có triệu chứng són tiểu để được bác sĩ chuyên khoa thăm khám và chẩn đoán, tư vấn phương pháp điều trị hiệu quả.

Điều trị như thế nào?

Phụ thuộc vào nguyên nhân, mức độ và loại són tiểu để bác sĩ đưa ra phương pháp điều trị phù hợp. Bác sĩ sẽ ưu tiên điều trị nguyên nhân trước và ưu tiên sử dụng các biện pháp ít xâm lấn trước, nếu phương pháp này thất bại thì sẽ chuyển sang phương pháp khác hay phối hợp nhiều phương pháp.

Thay đổi hành vi

• Tập luyện bàng quang bằng cách nhịn đi tiểu khi bị kích thích. Người bệnh có thể bắt đầu bằng cách cố gắng nhịn trong 10 phút mỗi khi cảm thấy muốn đi tiểu. Mục tiêu là kéo dài thời gian giữa các lần đi vào nhà vệ sinh cho đến khi bạn đi tiểu từ 2,5 đến 3,5 giờ.
• Tiểu ngắt quãng (Double voiding) đây là kỹ thuật giúp người bệnh học cách làm trống bàng quang hoàn toàn hơn để tránh tình trạng són tiểu khi đầy bàng quang (Overflow incontinence) bằng cách đi tiểu, sau đó chờ vài phút và tiếp tục đi tiểu.
• Quản lý chế độ ăn uống: người bệnh cần cắt giảm hoặc tránh các loại thực phẩm có cồn, caffeine hoặc axit. Giảm tiêu thụ chất lỏng, giảm cân hoặc tăng hoạt động thể chất cũng có thể làm giảm vấn đề.

Tập luyện cơ sàn chậu dành cho nam giới

Bác sĩ sẽ khuyến khích người bệnh nên thực hiện các bài tập này thường xuyên để tăng cường cơ bắp giúp kiểm soát việc đi tiểu. Còn được gọi là bài tập Kegel, bài tập này đặc biệt hiệu quả đối với tiểu tiện không tự chủ do căng thẳng.

Kích thích điện

Các điện cực được đưa vào trực tràng hoặc âm đạo của người bệnh để kích thích và tăng cường sức mạnh cho cơ sàn chậu. Kích thích điện nhẹ nhàng có hiệu quả đối với tiểu tiện không tự chủ do căng thẳng và kích thích đi tiểu không kiểm soát, tuy nhiên người bệnh cần nhiều phương pháp điều trị này trong vài tháng.

Điều trị bằng thuốc

Dựa vào tình trạng của bệnh nhân, kết quả khám/xét nghiệm, các bác sĩ có thể chỉ định các thuốc để điều trị són tiểu phù hợp.

Sử dụng thiết bị Y tế

• Chèn niệu đạo (Urethral insert): đây một thiết bị nhỏ, dùng một lần, giống như tampon được đưa vào niệu đạo trước khi người phụ nữ chuẩn bị có những hoạt động thể chất nhiều như chơi quần vợt, có thể kích hoạt không tự chủ. Do đó, thiết bị này hoạt động như một phích cắm để ngăn chặn rò rỉ và được gỡ bỏ trước khi đi tiểu.
• Pessary là một chiếc vòng cứng được chèn vào âm đạo và thời gian đeo là cả ngày. Thiết bị này thường được sử dụng ở những người bị sa tử cung gây ra tình trạng tiểu tiện không tự chủ. Pessary giúp giữ bàng quang của bạn, nằm gần âm đạo, để ngăn chặn rò rỉ nước tiểu.

Phẫu thuật

• Sling procedures: Đây là phương pháp bác sĩ sẽ sử dụng mô của cơ thể và vật liệu tổng hợp để tạo ra một bộ khung xung quanh niệu đạo và cổ bàng quang của người bệnh nhằm giúp cho niệu đạo đóng khi người bệnh ho hoặc hắt hơi thì không bị són tiểu.
• Cơ thắt nước tiểu nhân tạo (Artificial urinary sphincter): Ở nam giới, bác sĩ sẽ sử dụng một vòng nhỏ chứa đầy chất lỏng được cấy quanh cổ bàng quang để giữ cho cơ thắt nước tiểu đóng lại cho đến khi người bệnh sẵn sàng đi tiểu. Để đi tiểu, người bệnh chỉ cần nhấn van được cấy dưới da làm cho vòng xì hơi và cho phép nước tiểu từ bàng quang chảy ra.

Són tiểu là một bệnh không nguy hiểm nếu được phát hiện sớm vào có biện pháp điều trị hợp lý. Nếu bạn nhận thấy mình đang bị tình trạng này thì nên đến gặp bác sĩ để nghe tư vấn một cách chính xác nhất.