Các rối loạn tiểu tiện (đái dầm, tiểu đêm, tiểu són) là gì? Dấu hiệu, nguyên nhân, chẩn đoán và điều trị

Rối loạn tiểu tiện là một nhóm các vấn đề ảnh hưởng đến khả năng kiểm soát tiểu tiện, gây ra nhiều phiền toái và khó chịu cho người bệnh. Các rối loạn phổ biến bao gồm đái dầm, tiểu đêm và tiểu són. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về các loại rối loạn tiểu tiện, dấu hiệu, nguyên nhân, chẩn đoán và phương pháp điều trị.

Tổng quan chung

Bình thường bàng quang có thể chứa 400-600ml nước tiểu. Người lớn sẽ tiểu từ 1 – 2 lít nước tiểu/ngày, phụ thuộc vào lượng nước uống vào và các hoạt động thể chất khác như luyện tập, mất mồ hôi, thời tiết nóng hay lạnh… Số lần đi tiểu khoảng 4 – 6 lần khi có cảm giác buồn tiểu, tiểu thành dòng, dễ dàng và có cảm giác tiểu hết bãi. Ngoài ra chúng ta có thể nhịn tiểu nếu ngoại cảnh chưa phù hợp. Đó là do sự phối hợp nhịp nhàng của bàng quang, cơ thắt niệu đạo, cơ sàn chậu do sự toàn vẹn của hệ thống thần kinh cơ.

Những thay đổi trong quá trình đi tiểu, như tiểu nhiều lần trong ngày (hơn 7 lần/ngày vào ban ngày và hơn 1 lần/ngày vào ban đêm, cảm giác tiểu không tự chủ, khó nhịn tiểu, tiểu khó, phải rặn tiểu, rỉ tiểu, tiểu không hết bãi… đều là bệnh lý cần được chẩn đoán và điều trị.

Các rối loạn tiểu tiện thường gặp: 

• Đái dầm (Tiểu không kiểm soát): Đái dầm là tình trạng mất kiểm soát của bàng quang, khiến người bệnh không thể kiểm soát được quá trình tiểu. Điều này có thể dẫn đến nước tiểu tự chảy.
• Tiểu đêm (Nocturia):Tiểu nhiều lần trong đêm là khi bạn phải thức dậy từ giấc  ngủ để tiểu một hoặc nhiều lần, làm giảm chất lượng giấc ngủ và gây ra khó khăn trong việc ngủ.
• Tiểu són (Urinary urgency): Tiểu són là cảm giác cấp bách cần phải tiểu ngay lập tức mà không thể kiềm chế được.

Triệu chứng

Triệu chứng của rối loạn tiểu tiện có thể thay đổi tùy thuộc vào nguyên nhân cụ thể và từng trường hợp. Dưới đây là một số triệu chứng phổ biến của rối loạn tiểu tiện:

• Tiểu không kiểm soát: Tiểu tự chảy mà không thể kiểm soát được, thường xuyên xảy ra và có thể dẫn đến việc đổi tã liên tục ở người lớn hoặc trẻ em.
• Tiểu nhiều lần: Cảm giác cần phải tiểu quá thường xuyên, kể cả vào ban ngày và ban đêm. Tiểu nhiều lần trong đêm có thể là một dấu hiệu đặc biệt của rối loạn tiểu tiện.
• Tiểu đau hoặc tiểu buốt: Cảm giác đau hoặc rát khi đi tiểu, hoặc có thể có cảm giác buốt, châm chích.
• Tiểu khó khăn: Khó khăn trong việc bắt đầu hoặc duy trì quá trình tiểu, cảm giác như bàng quang không hoàn toàn rỗng sau khi đi tiểu.
• Tiểu yếu hoặc không đủ: Khó khăn trong việc tiểu hoặc cảm giác rằng bạn không thể tiểu hết mà bàng quang vẫn còn cảm giác không thoải mái. Dòng tiểu yếu: Do cơ thành bàng quang hoạt động yếu, hoặc do cấu trúc niệu quản, bất thường do bẩm sinh hoặc tắc nghẽn đường tiểu ra do phì đại tuyến tiền liệt, khối u xung quanh niệu đạo, cơ thắt niệu đạo không giãn hoàn toàn khi đi tiểu
• Tiểu mắc cạn hoặc tiểu rất ít: Cảm giác muốn tiểu nhưng chỉ tiểu được một lượng nhỏ hoặc tiểu rất ít mỗi lần.
• Tiểu không đều đặn: Tiểu không theo lịch trình, không đều đặn, có thể là tiểu quá thường xuyên hoặc quá hiếm khi so với bình thường.
• Tiểu trong giấc ngủ: Tiểu không kiểm soát được trong giấc ngủ có thể dẫn đến tiểu giường.
• Cảm giác không thoải mái ở vùng bàng quang: Cảm giác căng trước hay sau khi tiểu, hoặc cảm giác áp lực ở vùng bàng quang.

Nguyên nhân

Rối loạn tiểu tiện có thể có nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm các vấn đề y tế và lối sống. Dưới đây là một số nguyên nhân phổ biến:

• Viêm đường tiểu (nhiễm trùng tiểu đường): Vi khuẩn thường gây ra viêm nhiễm ở đường tiểu, gây ra triệu chứng như đau buốt khi đi tiểu, cảm giác rát, tiểu tiện đỏ, và thậm chí là tiểu buốt.
• Tăng cường hoạt động bàng quang: Các vấn đề như bàng quang không hoạt động đúng cách có thể dẫn đến tiểu không kiểm soát hoặc tiểu nhiều lần trong ngày và đêm.
• Phì đại tuyến tiền liệt đối với nam giới (tuổi trên 50) với các biểu hiện tiểu tiện khó, tiểu không hết bãi, tia nước tiểu yếu. Do tuyến tiền liệt phì đại chèn ép làm hẹp niệu đạo, nước tiểu tồn dư gây kích thích bàng quang mót tiểu nhiều lần cả ngày và đêm.
• Viêm đường tiết niệu (viêm bàng quang): Bàng quang là cơ quan chứa nước tiểu, nên khi bị viêm nhiễm do nhiều nguyên nhân khác nhau dẫn đến kích thích đi tiểu liên tục, bên cạnh đi tiểu tiện nhiều còn có các biểu hiện đau bụng dưới, tiểu gắt buốt, són, tiểu lắt nhắt, khó chịu thường tái phát nếu không được điều trị triệt để.
• U xơ tử cung hoặc u tiền liệt tuyến: Các u xơ có thể gây áp lực lên bàng quang, gây ra cảm giác tiểu nhiều lần hoặc khó chịu khi tiểu.
• Tăng cường cảm giác tiểu: Có thể là do tiêu thụ quá nhiều caffein, rượu, hoặc thực phẩm kích thích khác.
• Sỏi tiết niệu (thận, niệu quản, bàng quang, niệu đạo): Biểu hiện đa dạng trong đó biểu hiện là chứng tiểu đêm mất ngủ kèm theo là tiểu khó, tiểu đục, rát buốt, đau, mỏi lưng… cả ban ngày và ban đêm.
• Suy thận mạn: Suy thận (độ 2, 3) do giảm chức năng cô đặc nước tiểu, gây triệu chứng tiểu đêm nhiều lần (2 lần trở lên). Biểu hiện phù, tiểu tiện nhiều, xanh xao, chán ăn, mệt mỏi, suy nhược cơ thể.
• Rối loạn nội tiết: Như tiểu đường, làm tăng nguy cơ viêm nhiễm đường tiểu.
• Các yếu tố tâm lý: Căng thẳng, lo lắng, căng thẳng tinh thần cũng có thể ảnh hưởng đến chức năng của bàng quang.
• Các yếu tố lối sống: Bao gồm thói quen tiểu tiện không lành mạnh như giữ lại tiểu lâu dài, không chăm sóc sức khỏe cá nhân đúng cách.
• Tác dụng phụ của thuốc: Một số loại thuốc có thể gây ra rối loạn tiểu tiện làm một phần của các tác dụng phụ. Dùng các thuốc lợi tiểu (điều trị bệnh tăng huyết áp, suy tim, xơ gan, suy thận).
• Do lớn tuổi làm giảm chức năng cô đặc nước tiểu của thận (suy thận tuổi già), rối loạn thần kinh điều khiển bàng quang.
• Do mang thai: Do mang thai khi thai to chèn ép bàng quang, các nội tiết tố từ nhau thai tiết ra gây tăng số lần đi tiểu.

Đối tượng nguy cơ

Có một số đối tượng có nguy cơ cao mắc rối loạn tiểu tiện hơn so với những người khác. Dưới đây là một số đối tượng nguy cơ:

• Người già: Tuổi tác là một yếu tố nguy cơ cho rất nhiều vấn đề liên quan đến tiểu tiện, bao gồm suy giảm chức năng bàng quang và tiểu không kiểm soát.
• Phụ nữ có thai: thai to chèn ép bàng quang, do các nội tiết tố từ nhau thai tiết ra gây tăng số lần đi tiểu.
• Phụ nữ sau sinh: Sau khi sinh, cơ bàng quang và cơ bên dưới của phụ nữ có thể bị suy yếu, dẫn đến tiểu không kiểm soát.
• Người bị tiểu đường: Tiểu đường có thể gây ra tổn thương đường tiểu, gây ra tiểu nhiều lần và tiểu không kiểm soát.
• Người bị viêm nhiễm đường tiểu lâu dài, sỏi tiết niệu: Viêm nhiễm đường tiểu có thể làm suy giảm chức năng của bàng quang và gây ra tiểu đau, tiểu buốt.
• Người mắc các vấn đề bàng quang khác: Bao gồm u xơ tử cung, u tiền liệt tuyến, viêm bàng quang, hay các vấn đề liên quan đến cơ bàng quang.
• Người có thói quen không lành mạnh: Tiêu thụ quá nhiều caffein, rượu, không chăm sóc sức khỏe cá nhân đúng cách có thể tăng nguy cơ rối loạn tiểu tiện.
• Người có vấn đề tâm lý: Căng thẳng, lo lắng, căng thẳng tinh thần có thể ảnh hưởng đến chức năng của bàng quang.
• Tiền sử gia đình: Nếu có người trong gia đình mắc các vấn đề về tiểu tiện, nguy cơ mắc rối loạn tiểu tiện của bạn cũng có thể tăng lên.

Chẩn đoán

Chẩn đoán bệnh rối loạn tiểu tiện thường đòi hỏi một quá trình đánh giá tổng thể từ bác sĩ, bao gồm lịch sử triệu chứng, kiểm tra cơ thể, và có thể bao gồm các kiểm tra bổ sung. Dưới đây là các phương pháp chẩn đoán phổ biến:

• Tiền sử bệnh: Bác sĩ sẽ thăm khám để hiểu về các triệu chứng mà bạn đang gặp, bao gồm tần suất tiểu, cảm giác khi tiểu, lịch sử y tế và dược sử.
• Kiểm tra cơ thể: Bác sĩ có thể thực hiện kiểm tra cơ thể để tìm các dấu hiệu về vấn đề bàng quang và đường tiểu.
• Kiểm tra nội tiết: Đối với những người có nguy cơ tiểu đường, kiểm tra đường huyết hoặc kiểm tra các chỉ số nội tiết khác có thể được thực hiện.
• Kiểm tra nước tiểu: Kiểm tra mẫu nước tiểu có thể phát hiện các dấu hiệu của vi khuẩn (nếu có) hoặc tình trạng khác như tiểu đường.
• Các xét nghiệm hình ảnh: Bác sĩ có thể yêu cầu các xét nghiệm hình ảnh như siêu âm bàng quang để kiểm tra kích thước và cấu trúc của bàng quang và các cơ quan xung quanh.
• Đánh giá chức năng bàng quang: Đôi khi, các kiểm tra như urodynamics có thể được thực hiện để đánh giá chức năng của bàng quang và đường tiểu.
• Đánh giá về tâm lý và lối sống: Bác sĩ có thể hỏi về tình trạng tâm lý và lối sống để hiểu rõ hơn về yếu tố này ảnh hưởng đến tiểu tiện.

Phòng ngừa bệnh

Phòng ngừa bệnh rối loạn tiểu tiện là quan trọng để duy trì sức khỏe của bàng quang và hệ tiểu tiện. Dưới đây là một số biện pháp phòng ngừa bạn có thể thực hiện:

• Uống đủ nước: Uống đủ nước mỗi ngày (khoảng 8 ly nước) nhưng phân bố đều trong suốt cả ngày. Tránh uống quá nhiều nước vào buổi tối để giảm nguy cơ tiểu nhiều lần trong đêm.
• Giảm caffeine và cồn: Hạn chế tiêu thụ đồ uống có chứa caffeine và cồn, vì chúng có thể kích thích bàng quang và gây ra tiểu không kiểm soát.
• Hãy đi tiểu khi cảm thấy cần thiết, không giữ lại tiểu quá lâu. Điều này giúp tránh tình trạng bàng quang quá căng và suy giảm chức năng. Đối với người tiểu tiện không tự chủ do không nhịn được khi chưa kịp vào nhà vệ sinh thì mỗi khi buồn tiểu : cố gắng nhịn khoảng 5 phút rồi hãy đi để bàng quang quen dần cho đến khi có thể chủ động đi tiểu được. 
• Cần vệ sinh bộ phận tiết niệu ngoài sạch hàng ngày, nhất là nữ giới, để tránh viêm đường tiết niệu.
• Thực hiện các bài tập liên quan: Bài tập cơ bàng quang như bài tập Kegel có thể giúp cải thiện sức khỏe của bàng quang và kiểm soát tiểu tiện.
• Duy trì cân nặng lành mạnh: Cân nặng quá lớn có thể tăng áp lực lên bàng quang, do đó duy trì một chế độ ăn uống lành mạnh và tập thể dục đều đặn.
• Tránh tiêu thụ các chất kích thích: Tránh các chất kích thích như thuốc lá và thuốc ma túy, vì chúng có thể gây ra vấn đề về tiểu tiện.
• Chăm sóc sức khỏe tâm lý: Hạn chế căng thẳng và lo lắng bằng cách thực hiện các phương pháp giảm căng thẳng như yoga, thiền, hoặc tập thể dục.
• Kiểm tra sức khỏe định kỳ: Điều này đặc biệt quan trọng đối với những người có yếu tố nguy cơ cao như người già, người tiền sử tiểu đường, hoặc có tiền sử gia đình về rối loạn tiểu tiện.
• Theo dõi triệu chứng và tìm kiếm sự tư vấn y tế: Nếu bạn phát hiện bất kỳ triệu chứng nào liên quan đến tiểu tiện, hãy tham khảo ý kiến của bác sĩ ngay lập tức.

Việc duy trì lối sống lành mạnh và chủ động trong việc chăm sóc sức khỏe là quan trọng để ngăn ngừa rối loạn tiểu tiện.

Điều trị

Điều trị rối loạn tiểu tiện thường phụ thuộc vào nguyên nhân cụ thể và triệu chứng của từng trường hợp. Dưới đây là một số phương pháp điều trị phổ biến:

Thay đổi lối sống và thói quen:

• Kiểm soát nước tiêu thụ: Uống đủ nước mỗi ngày, nhưng hạn chế nước vào buổi tối.
• Thực hiện bài tập Kegel: Bài tập này giúp tăng cường cơ bàng quang và cơ chậu.
• Hạn chế cafein và cồn: Tránh tiêu thụ quá nhiều caffeine và cồn.
• Điều chỉnh chế độ ăn uống: Ăn uống giàu chất xơ và duy trì cân nặng lành mạnh.

Sử dụng thuốc theo chỉ định:

• Thuốc giảm triệu chứng: Bác sĩ có thể kê đơn thuốc như Chẹn alpha – adrenergic, kháng cholinergic,… để giảm tiểu không kiểm soát, tiểu nhiều lần.
• Thuốc kháng khuẩn: Trong trường hợp viêm nhiễm đường tiểu, thuốc kháng khuẩn có thể được sử dụng.

Điều trị tâm lý:

• Tư vấn và hỗ trợ tâm lý: Đặc biệt quan trọng nếu căng thẳng và lo lắng góp phần vào vấn đề.

Thiết bị y tế và phẫu thuật:

• Dụng cụ hỗ trợ: Các dụng cụ như băng vệ sinh, tã lót có thể giúp quản lý tiểu không kiểm soát.
• Phẫu thuật: Trong những trường hợp nghiêm trọng, phẫu thuật có thể được đề xuất để điều trị các vấn đề về bàng quang.

Điều trị đặc biệt:

• Điều trị tiểu đường: Nếu tiểu đường là nguyên nhân của vấn đề, điều trị tiểu đường sẽ được thực hiện.
• Điều trị viêm nhiễm đường tiểu: Sử dụng kháng sinh hoặc phương pháp điều trị phù hợp để loại bỏ vi khuẩn gây viêm.
• Điều trị tùy chỉnh: Phương pháp điều trị có thể được tùy chỉnh dựa trên nguyên nhân cụ thể và triệu chứng của từng người.

Kết luận

Rối loạn tiểu tiện có thể gây nhiều phiền toái và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh. Hiểu rõ về dấu hiệu, nguyên nhân, và phương pháp điều trị sẽ giúp bạn quản lý tốt hơn tình trạng này. Nếu bạn gặp phải bất kỳ triệu chứng nào liên quan đến tiểu tiện, đừng ngần ngại tìm kiếm sự tư vấn y tế. Thăm khám chuyên khoa là cách tốt nhất để tìm ra nguyên nhân và nhận được phương pháp điều trị phù hợp, giúp bạn có một cuộc sống khỏe mạnh và thoải mái hơn.

Xin lưu ý: Thông tin trong bài viết chỉ mang tính chất tham khảo. Độc giả vui lòng liên hệ với Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên viên y tế để được tư vấn cụ thể và chính xác nhất.