Bệnh Hen Suyễn Là Gì, Làm Sao Chẩn Đoán?

Khi môi trường càng ngày bị ô nhiễm, khói bụi khiến người Việt phải đối mặt với nguy cơ mắc bệnh đường hô hấp tăng cao. Trong đó chứng bệnh nguy hiểm thường gặp là bệnh hen suyễn – chiếm đến khoảng 5% dân số.

Bệnh hen suyễn

Bệnh hen suyễn là gì? Bệnh hen suyễn thường là một bệnh viêm mạn tính của đường hô hấp. Khi đường thở bị viêm, nó trở nên sưng phù và dễ bị co thắt khi gặp chất kích thích (dị nguyên-chất gây ra tình trạng dị ứng) làm cho người bệnh xuất hiện các triệu chứng như ho, nặng ngực, khò khè và khó thở. Vì là viêm mãn tính nên việc điều trị cũng cần nhiều thời gian và một điều kém may mắn là cho đến nay chưa có loại thuốc nào chữa trị dứt điểm bệnh suyễn mà chỉ giúp kiểm soát bệnh này mà thôi.

Ai có khả năng bị bệnh hen suyễn?

Không giống với các bệnh nhiễm trùng hô hấp như viêm phế quản, viêm phổi hay lao có thể lây từ người này sang người khác, hen suyễn không phải là bệnh lây nhiễm. Do vậy những người tiếp xúc với bệnh nhân bị hen suyễn không có nguy cơ mắc bệnh này. Về nguyên nhân, hiện vẫn chưa hiểu rõ nguyên nhân nào gây ra bệnh hen suyễn nhưng nhiều nghiên cứu nhận thấy một vài loại gen trong cơ thể người có khả năng làm cho người đó dễ mắc bệnh hen suyễn. Có 2 nhóm người có nguy cơ bị hen suyễn: (1) liên quan đến yếu tố gia đình (nếu một đứa trẻ sinh ra trong một gia đình có ba và mẹ không bị hen suyễn thì nguy cơ bị bệnh suyễn của đứa trẻ đó rất thấp (khoảng 10%), nguy cơ đó sẽ tăng lên 25% nếu có một trong 2 người ba hoặc mẹ bị hen suyễn và tăng lên 50% nếu cả ba lẫn mẹ bị hen suyễn) (2) liên quan đến cơ địa dị ứng (những người bị chàm, mề đay, viêm mũi dị ứng hay mắc các bệnh dị ứng khác).

Dấu hiệu nhận diện hen suyễn là gì?

Các dấu hiệu của bệnh hen suyễn bao gồm: Có cơn khò khè tái đi tái lại, bị ho nhiều và tăng vào ban đêm hay khi gần sáng, ho sau khi tập thể dục hay gắng sức, khó thở vào một mùa nào đó hay khi thay đổi thời tiết, ho hay khó thở khi gặp một chất dị ứng nào đó, bị cảm “lặm” vào phổi và có thể kéo dài hơn 10 ngày, các triệu chứng này cải thiện khi uống thuốc giãn phế quản. Nếu có 1 trong những dấu hiệu trên thì bạn bị nghi ngờ có bệnh hen suyễn. Ngoài ra, còn có một số dấu hiệu khác giúp hướng đến bệnh hen suyễn như: tiền sử cá nhân và gia đình mắc bệnh các bệnh dị ứng (chàm, viêm mũi dị ứng), gia đình có người bị hen suyễn, triệu chứng nặng hơn sau uống aspirin/ kháng viêm không corticoid hay thuốc ức chế thụ thể beta (một loại thuốc trị cao huyết áp, bệnh tim mạch).

Làm thế nào để chẩn đoán bạn bị bệnh hen suyễn?

Nếu nghi ngờ bị bệnh hen suyễn, bạn nên đến gặp bác sĩ để được xác định chẩn đoán. Khi đó, ngoài thăm khám, bác sĩ sẽ chỉ định cho bạn đo chức năng phổi bằng máy hô hấp ký hay lưu lượng đỉnh kế. Cho đến thời điểm hiện nay, hô hấp ký vẫn là công cụ có giá trị nhất để chẩn đoán hen suyễn và được chấp nhận như là tiêu chuẩn vàng. Nếu đo hô hấp ký thì bạn sẽ được cho ngậm một ống thổi và sẽ phải hít vào thở ra theo hướng dẫn của kỹ thuật viên. Nếu bác sĩ cho bạn chỉ định thử thuốc giãn phế quản thì sau khi đã đo hoàn tất hô hấp ký lần 1, bạn sẽ được cho xịt thuốc giãn phế quản (Ventolin) rồi đo lại lần hai để tìm hiểu sự thay đổi giữa hai lần đo, qua đó giúp bác sĩ tìm ra chẩn đoán.
Đây là một xét nghiệm không xâm lấn (không làm bệnh nhân đau) và hoàn toàn không độc hại. Khi phân tích kết quả, các bác sĩ sẽ xác định xem bạn có bị tắc nghẽn đường thở hay không, mức độ tắc nghẽn nặng hay nhẹ và có đáp ứng với thuốc giãn phế quản hay không. Dựa vào những thông tin này (kết hợp với hỏi bệnh sử và khám lâm sàng) các bác sĩ sẽ quyết định bạn có bị hen suyễn hay không. Nếu bạn đến khám ở những nơi không có hô hấp kế mà chỉ có lưu lượng đỉnh kế (một công cụ rất đơn giản để đo sức mạnh hơi thở ra của bạn) thì bạn sẽ được cho đo chỉ số lưu lượng đỉnh 2 lần mỗi ngày trong một thời gian để xem sự thay đổi của chỉ số này. Sự biến thiên (thay đổi) từ 20% trở lên trong 3 ngày/tuần liên tiếp 2 tuần là dấu hiệu rất tốt để gợi ý bệnh hen suyễn.
Hen suyễn là bệnh mạn tính không lây của đường hô hấp tuy không chữa khỏi nhưng có thể kiểm soát được và thường kiểm soát rất tốt. Việc chẩn đoán sớm sẽ giúp kiểm soát bệnh tốt hơn và đem lại cho người bệnh cuộc sống tốt đẹp hơn. Do vậy, những người có nguy cơ và có dấu hiệu nghi ngờ bệnh hen suyễn nên đi khám bệnh để được bác sĩ cho chỉ định đo hô hấp ký hay lưu lượng đỉnh để chẩn đoán xác định.