Đồng hóa là gì? Phân biệt đồng hoá và dị hoá
Đồng hóa và dị hóa đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong quá trình trao đổi chất của cơ thể để duy trì sức khỏe và năng lượng. Vậy dị hoá và đồng hóa là gì? Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về đồng hóa, dị hóa và cách chúng tác động đến cơ thể.
Đồng hóa và dị hóa là gì?
Trong quá trình trao đổi chất của cơ thể, có hai cơ chế quan trọng là đồng hóa và dị hóa. Chúng giúp duy trì sự sống, năng lượng và sức khỏe tổng thể của cơ thể.
Đồng hoá là gì?
Đồng hóa (Anabolism) hoặc sinh tổng hợp (biosynthesis), là quá trình cơ thể xây dựng các phân tử phức tạp từ những phân tử nhỏ và đơn giản để tích lũy năng lượng.
Quá trình cần thu năng lượng và tổng hợp protein, glucid, lipid để phát triển cơ bắp và tái tạo mô. Đồng hóa là một phần không thể thiếu trong quá trình phát triển và phục hồi của cơ thể.
Dị hóa là gì?
Ngược lại, dị hóa (Catabolism) là quá trình phá vỡ các phân tử phức tạp thành những phân tử đơn giản hơn, giúp giải phóng năng lượng cần thiết cho các hoạt động sống hàng ngày.
Đây là quá trình cơ thể sử dụng năng lượng dự trữ để cung cấp năng lượng cho các hoạt động như hô hấp, tiêu hóa và vận động. Quá trình này khiến cơ thể sản sinh ra các chất thải như carbon dioxide, amoniac, axit axetic và axit lactic…
Nhìn chung, dù đồng hóa và dị hóa có vẻ như là hai quá trình đối lập, nhưng chúng hỗ trợ lẫn nhau. Cả hai quá trình này đều cần thiết để duy trì sự cân bằng và hoạt động hiệu quả của cơ thể.
Phân biệt giữa hormone đồng hóa và dị hóa
Hormone đóng vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh các quá trình đồng hóa và dị hóa. Vậy sự khác nhau giữa các hormone dị hoá và đồng hóa là gì?
Hormone đồng hoá
Hormone đồng hóa giúp xây dựng và phục hồi các mô trong cơ thể, thúc đẩy quá trình tổng hợp protein và tăng trưởng cơ bắp. Một số hormone đồng hóa chính bao gồm:
- Insulin: Giúp chuyển glucose từ máu vào tế bào, nơi nó có thể được lưu trữ dưới dạng glycogen hoặc sử dụng để tổng hợp protein.
- Testosterone: Tăng cường tổng hợp protein và phát triển cơ bắp, ảnh hưởng đến khối lượng cơ và sức mạnh.
- Hormone tăng trưởng (GH): Kích thích sự tăng trưởng và phát triển của tế bào, cũng như tổng hợp protein và xây dựng cơ bắp.
- Estrogen: Là một loại hormone quan trọng có ở cả nam và nữ. Hormone này đóng vai trò chính trong việc điều chỉnh nhiều chức năng sinh lý, đặc biệt ở nữ giới.
Hormone dị hoá
Hormone dị hóa giúp giải phóng năng lượng cần thiết cho các hoạt động của cơ thể. Chúng giúp cơ thể sử dụng và chuyển hóa năng lượng dự trữ. Một số hormone dị hóa chính bao gồm:
- Cortisol: Thúc đẩy phân hủy protein và lipid để cung cấp năng lượng cho cơ thể trong tình trạng căng thẳng hoặc khi thiếu năng lượng.
- Adrenaline (epinephrine): Kích thích sự phân hủy glycogen thành glucose, giúp tăng nhịp tim và cung cấp năng lượng nhanh chóng.
- Glucagon: Tăng cường phân hủy glycogen thành glucose và giải phóng nó vào máu để duy trì mức đường huyết.
- Cytokine: Đóng vai trò quan trọng trong hệ thống miễn dịch và chống lại các phản ứng viêm.
Đồng hoá và dị hoá ảnh hưởng như thế nào đến cân nặng?
Đồng hóa và dị hóa có ảnh hưởng trực tiếp đến cân nặng của bạn. Cụ thể như sau:
- Quá trình đồng hóa thúc đẩy sự gia tăng khối lượng cơ bắp và tích tụ mỡ. Điều này giúp bạn tăng cân.
- Dị hóa giúp giảm mỡ, giảm cơ bắp và duy trì năng lượng trong cơ thể.
Bạn cũng có thể kiểm soát cân nặng của mình nếu hiểu rõ về 2 quá trình trao chất đồng hoá và dị hoá. Ví dụ, khi bạn tập luyện nhiều, cơ thể sẽ kích hoạt quá trình đồng hóa, từ đó giúp giảm mỡ và tăng cơ. Ngược lại, khi cơ thể bị đói, quá trình dị hóa sẽ xảy ra, trong đó cơ bắp và mỡ được phân hủy để cung cấp năng lượng, giúp cơ thể giảm cân.
Gợi ý các bài tập đồng hóa và dị hoá mà bạn nên biết
Dưới đây là hướng dẫn về các bài tập đồng hoá và dị hoá mà bạn nên thực hiện:
Hướng dẫn bài tập đồng hoá
Các bài tập đồng hóa thường tập trung vào việc xây dựng cơ bắp, bao gồm:
- Tập tạ: Tăng cường cơ bắp thông qua việc nâng tạ.
- Chống đẩy: Bài tập đơn giản nhưng hiệu quả trong việc phát triển cơ ngực, vai và tay.
- Squat: Tăng cường cơ bắp đùi và mông.
- Bài tập cường độ cao ngắt quãng (HIIT): HIIT giúp đốt cháy calo và tăng cường trao đổi chất trong thời gian ngắn.
Hướng dẫn bài tập dị hoá
Các bài tập dị hóa giúp đốt cháy năng lượng và giảm mỡ cơ thể, bao gồm:
- Cardio: Chạy bộ, đạp xe, bơi lội giúp đốt cháy năng lượng nhanh chóng.
- HIIT (High-Intensity Interval Training): Kết hợp các bài tập cường độ cao giúp tăng hiệu quả đốt cháy mỡ.
- Tập luyện cường độ cao: Các bài tập như burpees, jumping jacks để tăng nhịp tim và thúc đẩy quá trình dị hóa.
Hiểu rõ về đồng hóa là gì cũng như dị hóa là chìa khóa để xây dựng một cơ thể khỏe mạnh và cân đối. Sự kết hợp đúng cách giữa các bài tập và chế độ dinh dưỡng sẽ giúp bạn dễ dàng đạt được mục tiêu về sức khỏe và hình thể.
