Hiểu rõ về tăng động giảm chú ý (adhd): triệu chứng, chẩn đoán và điều trị

Bất ngờ đánh mất sự tập trung, hành động bốc đồng mà không suy nghĩ, hay bị cuốn hút bởi những vận động không ngừng nghỉ – đó là những nét chính mà chứng tăng động giảm chú ý (ADHD) thể hiện. Đây không chỉ là một trạng thái hành vi đơn giản mà là một hội chứng phức tạp đang ảnh hưởng tới cuộc sống của nhiều người, đặc biệt là trẻ em. Vậy làm thế nào để nhận biết, chẩn đoán và điều trị? Hãy cùng tìm hiểu.

Trước hết, điều quan trọng là phải phân biệt ADHD với các hành vi bình thường ở trẻ em hoặc các rối loạn khác có thể đi kèm. Việc thiếu chú ý, bốc đồng và hiếu động đôi khi có thể là phần bình thường của cuộc sống và phát triển – mỗi đứa trẻ đều có thể trải qua những lúc khó tập trung hoặc hành động mà không suy nghĩ. Tuy nhiên, đối với một đứa trẻ mắc ADHD, những hành vi này xuất hiện thường xuyên hơn, rõ rệt hơn, và có thể gây ảnh hưởng lớn đến việc học tập và các mối quan hệ xã hội của trẻ.

Tăng Động Là Gì?

Tăng động, hay còn gọi là rối loạn tăng động giảm chú ý (Attention-deficit/hyperactivity disorder – ADHD), được coi là một rối loạn phát triển thần kinh xuất hiện từ thời thơ ấu. Nó gây ra sự suy giảm trong quá trình phát triển cá nhân, xã hội, học tập và nghề nghiệp, khiến cho việc tiếp thu, duy trì hoặc áp dụng kiến thức trở nên khó khăn hơn.

ADHD có thể ảnh hưởng không chỉ tới trẻ em mà còn kéo dài đến tuổi trưởng thành, mặc dù triệu chứng có thể thay đổi theo thời gian. Các cá nhân mắc ADHD thường gặp khó khăn trong việc duy trì các mối quan hệ, hoàn thành nhiệm vụ công việc, hoặc thậm chí trong các hoạt động cá nhân thường ngày.

Đặc Điểm Của Tăng Động

• Giảm chú ý: Khó duy trì tập trung trong các hoạt động thường ngày. Trẻ em có thể bỏ lỡ chi tiết, dễ dàng phân tâm và không hoàn thành bài tập ở trường.
• Hành động bốc đồng: Đưa ra quyết định quá nhanh mà không suy nghĩ kỹ. Họ thường gặp khó khăn trong việc chờ đợi hoặc giữ trật tự.
• Hiếu động thái quá: Khó kiềm chế vận động, thường xuyên di chuyển không cần thiết. Trẻ em thường xuyên di chuyển, chạy nhảy hoặc leo trèo ở những tình huống không thích hợp.

“Tăng động là sự kết hợp của không chú ý, bốc đồng, và hiếu động vượt mức, đòi hỏi sự can thiệp đúng lúc để tránh ảnh hưởng tiêu cực lâu dài.”

Những Dấu Hiệu Và Triệu Chứng Của Tăng Động

Khi Nào Bạn Nên Chú Ý?

• Trẻ thường bị mất tập trung khi thực hiện các nhiệm vụ đơn giản. Họ có thể không nghe lời chỉ dẫn hoặc mất đồ đạc thường xuyên.
• Khó khăn trong việc chờ tới lượt mình hoặc tuân theo các quy tắc. Trẻ em có thể ngắt lời người khác hoặc làm gián đoạn trò chuyện.
• Thường xuyên ngắt lời hoặc xen ngang trong các cuộc trò chuyện. Điều này có thể gây khó chịu hoặc khó khăn trong tương tác xã hội.
• Có xu hướng nổi giận hoặc phản ứng mạnh mẽ khi bị cản trở. Những phản ứng này đôi khi có thể dẫn đến xung đột hoặc vấn đề hành vi khác.

Triệu chứng thường bắt đầu từ trước khi trẻ 4 tuổi và có thể dễ dàng nhận thấy ở độ tuổi từ 8 đến 10 tuổi. Nếu không được can thiệp kịp thời, điều này có thể gây ra nhiều vấn đề xã hội và cá nhân, từ học kém cho đến khó hòa nhập.

Ngoài ra, ADHD có thể đi kèm với các rối loạn khác như lo âu, trầm cảm, hoặc rối loạn ứng xử, điều này khiến việc chẩn đoán và điều trị trở nên phức tạp hơn. Việc nhận biết sớm các triệu chứng và phân biệt chúng với các tình trạng khác là rất quan trọng để xác định liệu pháp thích hợp.

Nguyên Nhân Và Yếu Tố Nguy Cơ

Những Khả Năng Gây Ra Tăng Động

• Các yếu tố di truyền và di truyền học: Có mối liên hệ với các gen gia đình. Nếu bố mẹ hoặc anh chị em ruột mắc ADHD, khả năng mắc bệnh của trẻ sẽ cao hơn.
• Ảnh hưởng từ môi trường: Tiếp xúc với độc tố hoặc chất kích thích trong quá trình mang thai có thể đóng vai trò trong việc phát triển ADHD.
• Các yếu tố sinh lý: Sự bất thường trong cấu trúc và chức năng não bộ có thể ảnh hưởng đến khả năng điều khiển hành vi và chú ý.

Không có một nguyên nhân đơn lẻ gây ra ADHD. Thay vào đó, đó là một sự kết hợp của nhiều yếu tố khác nhau từ sinh hóa, di truyền cho đến môi trường sống. Việc nghiên cứu về ADHD đang phát hiện ra những cách mà não bộ và các chất dẫn truyền thần kinh có thể ảnh hưởng đến khả năng chú ý và kiểm soát hành vi của con người.

Phương Pháp Chẩn Đoán Và Điều Trị Hiệu Quả

Chẩn Đoán Theo Tiêu Chuẩn DSM-5

• Xuất hiện ≥ 6 triệu chứng nhắm vào một nhóm cụ thể (giảm chú ý hoặc hiếu động/bốc đồng). Các triệu chứng phải phù hợp với mức độ phát triển của trẻ và xuất hiện ở hơn một môi trường như nhà trường hoặc gia đình.
• Thời gian triệu chứng kéo dài ít nhất 6 tháng. Phải xác định rằng các biểu hiện không chỉ là tạm thời hay là hậu quả của các vấn đề khác.
• Gây ảnh hưởng tiêu cực tới hoạt động tại ít nhất hai môi trường (nhà và trường học). Các triệu chứng phải ảnh hưởng nghiêm trọng đến việc học, giao tiếp và các hoạt động hàng ngày.

Để chẩn đoán chính xác ADHD, cần kết hợp giữa quan sát hành vi và các đánh giá chuyên môn. Tiêu chuẩn DSM-5 là một trong những thang đo chuẩn mực để xác định tình trạng này. Ngoài ra, bác sĩ có thể yêu cầu các bài kiểm tra khác nhau để loại trừ các nguyên nhân khác gây ra triệu chứng tương tự.

Phương Pháp Điều Trị

• Liệu pháp hành vi: Được áp dụng để giúp trẻ điều chỉnh hành vi và phát triển kỹ năng sống. Liệu pháp này thường bao gồm dạy kỹ năng xã hội, cách giải quyết vấn đề và xử lý tình huống.
• Thuốc hướng thần: Như methylphenidate hoặc dextroamphetamine, giúp giảm thiểu triệu chứng khi kết hợp với các liệu pháp khác. Những loại thuốc này có thể giúp cải thiện sự chú ý và giảm bớt tính bốc đồng.
• Các biện pháp hỗ trợ từ gia đình: Cha mẹ có thể thiết lập các thói quen sinh hoạt và học tập giúp duy trì sự tập trung và ổn định cảm xúc cho trẻ. Việc tạo ra một môi trường sống ổn định và nhất quán là rất quan trọng.

Ngoài việc sử dụng thuốc, các biện pháp hành vi và hỗ trợ từ gia đình đóng vai trò rất quan trọng trong việc điều trị ADHD hiệu quả. Việc phối hợp giữa các chuyên gia y tế, giáo viên và gia đình sẽ tạo ra một kế hoạch điều trị toàn diện và phù hợp để giúp cá nhân mắc ADHD có cuộc sống bình thường hóa và phát triển tốt nhất có thể.

Kết Luận

Tăng động giảm chú ý (ADHD) không phải là một tình trạng có thể bỏ qua, mà cần sự theo dõi và can thiệp kịp thời từ cha mẹ và các chuyên gia y tế. Bằng cách hiểu rõ các triệu chứng cũng như phương pháp điều trị, chúng ta có thể mang lại một cuộc sống cân bằng hơn cho những người mắc hội chứng này, giúp họ phát huy tối đa khả năng của mình.

Câu Hỏi Thường Gặp (FAQ)

• ADHD có thể tự khỏi khi trưởng thành không?
  Nhiều người có triệu chứng giảm bớt khi trưởng thành, nhưng một số trường hợp có thể kéo dài suốt đời.
• ADHD có di truyền không?
  Có, ADHD có yếu tố di truyền và có thể di truyền trong các thành viên trong gia đình.
• Trẻ mắc ADHD có nên uống thuốc không?
  Việc sử dụng thuốc cần xem xét kỹ lưỡng với sự hướng dẫn của chuyên gia y tế và thường được kết hợp với các liệu pháp hành vi.
• ADHD có ảnh hưởng đến thành tích học tập không?
  Có, ADHD có thể làm trẻ khó tập trung và hoàn thành bài tập, dẫn đến kết quả học tập không tốt.
• Cha mẹ có thể làm gì để hỗ trợ trẻ mắc ADHD?
  Tạo ra môi trường sống ổn định, tham gia vào các liệu pháp hành vi, và duy trì sự tương tác tích cực với trẻ là những điều quan trọng mà cha mẹ có thể làm.

Nguồn: Tổng hợp