Lựa chọn phương pháp phù hợp, hiệu quả trong điều trị táo bón

Táo bón là một trong những vấn đề tiêu hóa phổ biến hiện nay. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng táo bón như thói quen sinh hoạt chưa hợp lý, táo bón do bệnh lý hoặc các thuốc đang sử dụng gây ra, … Táo bón lâu ngày không được điều trị có thể gây ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống của người bệnh, đặc biệt là trẻ em và người cao tuổi.

Ai có nguy cơ mắc táo bón?

Hầu như ai cũng từng bị táo bón ít nhất một lần trong đời, người cao tuổi, phụ nữ mang thai, trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ thường có nguy cơ cao hơn. Trong đó, tỷ lệ mắc táo bón chức năng^(*) ở người cao tuổi là gần 27%, tỷ lệ mắc cao hơn ở nữ giới⁽¹⁾. Trẻ em có tỉ lệ mắc táo bón lên đến 30%, với 95% là táo bón chức năng⁽²⁾. Điều này đồng nghĩa với việc, cần chú ý đến chế độ ăn uống, sinh hoạt khoa học hơn, cũng như lưu ý dùng thuốc nhuận tràng phù hợp để giảm nguy cơ mắc và tái phát táo bón ở trẻ em và người cao tuổi.

(*) Táo bón chức năng là tình trạng phổ biến nhất. Táo bón chức năng biểu hiện bằng việc giảm số lần đi tiêu, khó tống xuất phân mà không phải do các yếu tố bệnh lý hay thuốc gây ra.

Điều trị táo bón như thế nào?

Đối với táo bón chức năng, việc điều trị cần đạt hiệu quả và toàn diện. Sự can thiệp ngắn hạn hoặc không đầy đủ có thể khiến cho tình trạng táo bón trở nên xấu hơn. Để điều trị táo bón và ngăn ngừa tái phát hiệu quả cần kết hợp cả hai phương pháp điều trị không dùng thuốc và dùng thuốc.

Điều trị không dùng thuốc

Thực hiện những thay đổi đơn giản đối với chế độ ăn uống và lối sống có thể giúp giảm tình trạng táo bón. Tuy nhiên, phương pháp này cần nhiều thời gian để thấy được triệu chứng táo bón được cải thiện.

Các cách sau giúp cải thiện tần suất đi tiêu, làm mềm phân và giảm các triệu chứng táo bón:

Bổ sung các loại thực phẩm giàu chất xơ: Trong phòng ngừa và điều trị táo bón, chất xơ đóng vai trò rất quan trọng bởi chất xơ có tác dụng nhuận tràng và hút nước để làm mềm phân, giúp phân dễ dàng được thải ra ngoài.

Cung cấp lượng nước đủ hàng ngày theo từng độ tuổi:

• Trẻ sơ sinh (6 tháng tuổi trở xuống) bú mẹ đúng cách
• Trẻ từ 6 tháng đến 1 tuổi cần 300ml/ngày
• Trẻ lớn hơn 3 – 6 tuổi là 1 – 1,5 lít/ngày
• Người lớn 2 lít/ngày

Tập thói quen đi vệ sinh hàng ngày: Buổi sáng là thời điểm trùng với nhịp sinh học khi đại tràng co bóp mạnh gấp 3 lần trong giờ đầu tiên sau khi ngủ dậy.

Ở trẻ em, việc thay đổi sữa có thể là nguyên nhân dẫn đến táo bón. Do đó, thay đổi loại sữa phù hợp có thể giúp ích trong việc cải thiện táo bón ở trẻ.

Tập thể dục: Chạy bộ, đi bộ, bài tập cơ bụng, yoga có thể kích thích quá trình tiêu hóa tốt hơn, kích thích nhu động ruột và làm giảm triệu chứng táo bón.

Điều trị bằng thuốc

Bên cạnh việc thay đổi lối sống, việc lựa chọn và sử dụng thuốc điều trị táo bón phù hợp sẽ giúp ích nhiều trong việc kích thích nhu động ruột, tăng khối lượng phân và tần suất đi tiêu ở trẻ em và người cao tuổi. Thuốc sử dụng trong điều trị táo bón (được gọi là thuốc nhuận tràng) có nhiều loại khác nhau và tác dụng theo những cơ chế riêng biệt.

Nhuận tràng kích thích:

Nhóm thuốc này có cơ chế hoạt động là kích thích các dây thần kinh ở ruột kết, từ đó làm tăng nhu động ruột để đẩy nhanh quá trình đào thải phân ra ngoài cơ thể. Các thuốc thuộc nhóm này không được dùng cho trẻ em dưới 6 tuổi và không nên dùng thường xuyên vì có thể gây rối loạn nước và chất điện giải – hạ kali huyết, mất trương lực ruột khi sử dụng lâu dài.

Nhuận tràng tạo trơn (hay bơm thụt):

Loại thuốc này hoạt động theo cơ chế đưa thuốc vào thẳng trực tràng để kích thích nhu động ruột, tạo cảm giác muốn đi ngoài ngay lập tức. Không nên dùng bơm thụt thường xuyên vì có thể gây tổn thương trực tràng, nhiễm trùng hoặc gây mất cân bằng điện giải,…

Nhuận tràng thẩm thấu:

Trong các hướng dẫn về điều trị táo bón ở trẻ em và người cao tuổi, nhóm nhuận tràng thẩm thấu (bao gồm Lactulose) được khuyến cáo ưu tiên sử dụng trong điều trị duy trì, theo hướng dẫn điều trị táo bón của Hội Nhi khoa Việt Nam⁽³⁾ và Tổ chức Tiêu hóa Thế giới⁽⁴⁾.

Lactulose – giải pháp điều trị táo bón hiệu quả

Lactulose là một đường đôi, hầu như không được hấp thu ở đường tiêu hóa. Khi đến ruột già, Lactulose được các vi khuẩn tại đây phân hủy thành các acid béo chuỗi ngắn và làm giảm pH trong lòng đại tràng. Đồng thời, áp lực thẩm thấu cũng gia tăng làm tăng giữ nước trong lòng ruột giúp làm mềm phân, tăng khối lượng phân, giảm thời gian lưu trú của phân nhờ kích thích nhu động ruột. Từ đó, giúp việc đi tiêu trở lại bình thường⁽⁵⁾.

So với các thuốc điều trị táo bón khác, Lactulose mang lại nhiều lợi ích trong điều trị táo bón với cơ chế tác dụng kép: vừa giúp điều trị táo bón, vừa giúp tăng sinh lợi khuẩn ruột, giúp bảo vệ sức khỏe đường tiêu hóa lâu dài.

Lactulose giúp cải thiện tần suất đi tiêu và tính chất phân

Lactulose được chứng minh mang lại hiệu quả điều trị táo bón cao. Ở trẻ em, dùng Lactulose trong 6 tuần, có số lần đi tiêu được cải thiện đến 83% và làm mềm phân với tính chất phân được cải thiện đến 53%⁽⁶⁾.

Bên cạnh đó, Lactulose có hiệu quả trên 80% người cao tuổi mắc táo bón điều trị trong 3 tuần⁽⁷⁾.

Về mặt hiệu quả, Lactulose đã có nghiên cứu chứng minh với liều 3 gói/ngày mang lại hiệu quả đi tiêu ngay ngày đầu tiên trên hơn 65% đối tượng người trưởng thành. Hiệu quả sau 48 giờ là hơn 80% bệnh nhân⁽⁸⁾.

Lactulose – Tăng sinh vi khuẩn có lợi đường ruột

Ngoài tác dụng nhuận tràng hiệu quả trong điều trị táo bón, Lactulose có đặc tính tăng sinh vi khuẩn có lợi trong đường ruột mà các nhóm thuốc khác không có. Lactulose như là 1 một chất tiền sinh học – prebiotic, có khả năng kích thích sự phát triển của những vi khuẩn có lợi trong đường ruột như Bifidobacteria, giúp tăng cường sức khỏe đường ruột. So với giả dược, với liều 10g/ngày Lactulose giúp tăng sinh 1000 lần lợi khuẩn Bifidobacteria sau 4 tuần điều trị^(9)(10).

Đồng thời, Lactulose cũng ức chế sự phát triển của những vi khuẩn có hại như Clostridium và Coliforms, góp phần cân bằng hệ vi khuẩn đường ruột^(9)(10). Tác dụng gia tăng lợi khuẩn, giảm hại khuẩn của Lactulose góp phần hỗ trợ giảm táo bón hiệu quả và phục hồi chức năng hàng rào niêm mạc ruột. Đây là một lợi ích rất quan trọng trong việc bảo vệ sức khỏe đường tiêu hóa lâu dài cho trẻ em và người cao tuổi.

Việc hiểu rõ từng nhóm thuốc và lựa chọn đúng rất quan trọng để đạt được hiệu quả tối ưu trong điều trị táo bón.

Tài liệu tham khảo:

1. Arco S, et al. Functional Constipation in Older Adults: Prevalence, Clinical Symptoms and Subtypes, Association with Frailty, and Impact on Quality of Life. Gerontology. 2022;68(4):397-406. doi: 10.1159/000517212.
2. Manu R Sood, et al. Functional constipation in infants, children, and adolescents: Clinical features and diagnosis – Uptodate 2021
3. Bản đồng thuận chẩn đoán và xử trí táo bón chức năng trẻ em – Hội Nhi khoa Việt Nam
4. Lindberg G, et al. World Gastroenterology Organisation global guideline: Constipation–a global perspective. J Clin Gastroenterol. 2011 Jul;45(6):483-7. doi: 10.1097/MCG.0b013e31820fb914.
5. Schumann C. Medical, nutritional and technological properties of lactulose. An update. Eur J Nutr. 2002 Nov;41 Suppl 1:I17-25. doi: 10.1007/s00394-002-1103-6.
6. Cao Y, Liu SM. Lactulose for the treatment of Chinese children with chronic constipation: A randomized controlled trial. Medicine (Baltimore). 2018 Dec;97(52):e13794. doi: 10.1097/MD.0000000000013794.
7. Casparis et al. Treatment of chronic constipation with lactulose syrup: results of a double-blind study. Gut. 1968 Feb;9(1):84-6. doi: 10.1136/gut.9.1.84.
8. Kasugai et al. Efficacy and safety of a crystalline lactulose preparation (SK-1202) in Japanese patients with chronic constipation: a randomized, double-blind, placebo-controlled, dose-finding study. J Gastroenterol. 2019 Jun;54(6):530-540. doi: 10.1007/s00535-018-01545-7.
9. Bouhnik Y, et al. Lactulose ingestion increases faecal bifidobacterial counts: a randomised double-blind study in healthy humans. Eur J Clin Nutr. 2004 Mar;58(3):462-6. doi: 10.1038/sj.ejcn.1601829.
10. Ballongue J, et al. Effects of lactulose and lactitol on colonic microflora and enzymatic activity. Scand J Gastroenterol Suppl. 1997;222:41-4. doi: 10.1080/00365521.1997.11720716.

Bạn có thể xem thêm:

• Khi bé bị táo bón, phải làm sao?
• Vì sao người cao tuổi thường xuyên bị táo bón?