Nguy cơ khi dùng nhiều thuốc cùng lúc
Người cao tuổi thường mắc nhiều loại bệnh và phải sử dụng nhiều loại thuốc khác nhau. Tuy nhiên những loại thuốc này lại có thể tương tác gây ra nhiều tác dụng phụ nguy hiểm nên cần chú ý thực hiện các khuyến cáo cần thiết để việc dùng thuốc an toàn, đạt hiệu quả điều trị.
Nguy cơ gì từ việc dùng nhiều thuốc?
Dùng nhiều thuốc (polypharmacy) được định nghĩa là dùng từ 5 loại thuốc trở lên trong một ngày. Những loại thuốc này được dùng để điều trị nhiều bệnh khác nhau, tuy nhiên chúng lại có thể tương tác với nhau gây ra những tác dụng phụ nguy hiểm không kém những căn bệnh mà chúng điều trị.
Người cao tuổi là đối tượng dễ bị ảnh hưởng nhất, vì họ thường mắc một lúc nhiều chứng bệnh, đặc biệt là các bệnh mạn tính cần dùng thuốc lâu dài như đái tháo đường, tăng huyết áp, suy tim, viêm khớp…
Bên cạnh đó, nhiều khi các bác sĩ không nắm được tất cả các loại thuốc mà bệnh nhân đang dùng do bệnh nhân điều trị nhiều nơi. Không những thế, bệnh nhân còn thường tự ý dùng các thuốc điều trị các triệu chứng thông thường như đau, cảm, sốt, hay sử dụng các loại thực phẩm chức năng và thảo dược mà không hề biết rằng những sản phẩm này cũng có thể gây ra tương tác với những thuốc điều trị bệnh mà bệnh nhân đang dùng.
Khi sử dụng nhiều thuốc đồng thời, chúng có thể tương tác với nhau. Một số loại thuốc có cùng vị trí tác động, cùng con đường chuyển hóa, do đó cạnh tranh nhau và làm mất tác dụng điều trị của nhau. Một số thuốc khác lại có thể làm tăng tác dụng hoặc kéo dài thời gian tồn tại trong cơ thể, dẫn đến quá liều thuốc, tăng độc tính hoặc gây ra nhiều tác dụng phụ. Điều này đặc biệt nguy hiểm khi các thuốc đó có độc tính giống nhau hay độc tính trên cùng một hệ cơ quan.
Khi cần dùng nhiều thuốc cùng lúc, người bệnh cần tuân thủ chặt chẽ hướng dẫn của bác sĩ.
Dùng thuốc sao cho đúng?
Trên thực tế, bệnh nhân cao tuổi phải sử dụng nhiều thuốc là điều không thể tránh khỏi. Các nguy cơ tương tác thuốc có thể được loại trừ nếu như các thuốc được kê đơn hợp lý và xem xét kỹ càng.
Một số biện pháp có thể áp dụng để giảm thiểu nguy cơ tương tác thuốc do sử dụng nhiều thuốc là: Hiểu rõ bệnh tình của bản thân và luôn giữ danh sách những thuốc đang sử dụng Hiểu rõ bệnh và những thuốc đang dùng giúp bệnh nhân nhận thức và quan tâm nhiều hơn đến sức khỏe của mình.
Bệnh nhân cần thông báo cho bác sĩ biết những bệnh mình đã hoặc đang mắc phải, một số bệnh thuộc diện chống chỉ định của các thuốc hoặc cần điều chỉnh liều thuốc khi sử dụng. Bệnh nhân cũng cần có một cuốn sổ tay ghi lại tất cả các loại thuốc đang sử dụng, kể cả thuốc kê đơn, thuốc không kê đơn, vitamin, thảo dược…
Luôn mang theo danh sách các thuốc đang sử dụng khi đi khám để bác sĩ cân nhắc kỹ trước khi kê đơn cho bệnh nhân những loại thuốc thích hợp. Không chủ quan khi dùng thuốc Một vấn đề thường xảy ra trong phần lớn bệnh nhân là việc họ nghe theo lời khuyên của bạn bè, hàng xóm, đồng nghiệp về “hiệu quả” của một loại thuốc nào đó và tự ý mua dùng mà không nhận thức được nguy cơ của việc làm này.
Bệnh nhân nên tuân thủ lời khuyên của thầy thuốc, không tự ý mua thuốc tự điều trị (kể cả vitamin, dược liệu) mà thiếu sự chỉ dẫn của thầy thuốc.Không dùng thuốc của người khác cũng như không chia sẻ thuốc cho người khác kể cả khi có triệu chứng tương tự. Thêm vào đó, bệnh nhân không tự ý ngưng thuốc khi thấy triệu chứng đã giảm.
Thận trọng về tác dụng phụ của thuốc Luôn hỏi bác sĩ về các tác dụng phụ có thể xảy ra. Đừng cho rằng sự suy giảm sức khỏe là do bệnh tật và tuổi tác.
Rất nhiều bệnh nhân thường bỏ qua nhiều tác dụng phụ và xem chúng như một biểu hiện của tuổi già, ví dụ như các tác dụng phụ gây buồn ngủ, mệt mỏi, đau và yếu cơ. Có thể tham khảo ý kiến dược sĩ về tác dụng phụ của thuốc, lưu ý đến những triệu chứng xảy ra một cách thường xuyên hoặc gần với những khoảng thời gian dùng thuốc.
Tham khảo ý kiến bác sĩ về chế độ ăn tương tác không chỉ xảy ra giữa thuốc và thuốc, mà còn có thể xảy ra giữa thuốc và thức ăn. Do đó, hãy nói cho bác sĩ về những chế độ ăn thường xuyên của bệnh nhân, để bác sĩ có thể đưa ra các lời khuyên phù hợp.
Dùng thuốc đúng điều này có nghĩa là bệnh nhân cần luôn luôn sử dụng đúng liều lượng và cách dùng thuốc, đặc biệt đối với những loại thuốc có ghi rõ cách sử dụng như “dùng trong bữa ăn”, “trước bữa ăn một giờ”, “không sử dụng thuốc với rượu bia”, “không nên dùng thuốc này nếu bạn đang sử dụng những loại thuốc…”.
Khi sức khỏe suy giảm, mắc nhiều bệnh tật thì việc dùng thuốc để điều trị các bệnh này là cần thiết. Để sử dụng thuốc đạt hiệu quả và tối ưu tác dụng, không chỉ bác sĩ, dược sĩ mà ngay chính bệnh nhân cũng cần có ý thức để việc sử dụng thuốc đảm bảo an toàn, hợp lý và hiệu quả.
DS. Lê Thị Quỳnh