Bệnh mãn tính

Nguyên nhân gây bệnh suy thận mạn tính

Bệnh mãn tính
04/09/2018

Thận, hai cơ quan nhỏ bé hình hạt đậu, đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc duy trì sức khỏe tổng thể. Chúng hoạt động như một hệ thống lọc máu tự nhiên, loại bỏ chất thải và độc tố ra khỏi cơ thể qua nước tiểu, đồng thời cân bằng các chất điện giải và sản xuất hormone. Khi chức năng thận suy giảm dần theo thời gian, đó chính là suy thận mạn tính (CKD). Đây là một bệnh lý nghiêm trọng, ảnh hưởng đến hàng triệu người trên toàn thế giới. Hiểu rõ nguyên nhân gây bệnh suy thận mạn tính là chìa khóa quan trọng để phòng ngừa và bảo vệ sức khỏe thận. Bài viết này sẽ cung cấp cho bạn cái nhìn toàn diện từ A đến Z về vấn đề này.

Suy Thận Mạn Tính Là Gì? Tổng Quan Về Bệnh

Suy thận mạn tính (CKD) là tình trạng chức năng thận suy giảm dần theo thời gian, thường kéo dài từ 3 tháng trở lên. Khác với suy thận cấp tính, xảy ra đột ngột, suy thận mạn tính tiến triển chậm rãi, âm thầm, khiến người bệnh thường khó nhận biết ở giai đoạn đầu.

Định nghĩa suy thận mạn tính

Suy thận mạn tính là sự suy giảm chức năng thận một cách từ từ và không hồi phục. Khi thận bị tổn thương, chúng không thể lọc máu hiệu quả như bình thường, dẫn đến sự tích tụ chất thải và độc tố trong cơ thể. Điều này có thể gây ra nhiều vấn đề sức khỏe nghiêm trọng.

Các giai đoạn của suy thận mạn tính

Suy thận mạn tính được chia thành 5 giai đoạn dựa trên mức độ suy giảm chức năng thận, được đánh giá bằng tốc độ lọc cầu thận (GFR).

Giai đoạn 1: Tổn thương thận với chức năng thận bình thường hoặc tăng (GFR ≥ 90 mL/phút/1.73m²)

Ở giai đoạn này, thận đã bị tổn thương nhưng chức năng lọc máu vẫn còn tốt, thậm chí có thể tăng nhẹ. Người bệnh thường không có triệu chứng rõ ràng. Việc phát hiện bệnh ở giai đoạn này thường nhờ các xét nghiệm khác (như xét nghiệm protein niệu).

Giai đoạn 2: Tổn thương thận với chức năng thận suy giảm nhẹ (GFR từ 60-89 mL/phút/1.73m²)

Chức năng thận bắt đầu suy giảm nhẹ. Một số người bệnh có thể xuất hiện các triệu chứng nhẹ như protein niệu, máu trong nước tiểu hoặc huyết áp cao.

Giai đoạn 3a: Suy giảm chức năng thận vừa phải (GFR từ 45-59 mL/phút/1.73m²)

Chức năng thận suy giảm vừa phải. Các triệu chứng có thể bắt đầu xuất hiện rõ ràng hơn, bao gồm mệt mỏi, phù nhẹ, tiểu đêm.

Giai đoạn 3b: Suy giảm chức năng thận vừa phải (GFR từ 30-44 mL/phút/1.73m²)

Đây cũng là giai đoạn suy giảm chức năng thận vừa phải, nhưng mức độ suy giảm nặng hơn giai đoạn 3a. Các triệu chứng cũng trở nên rõ rệt hơn.

Giai đoạn 4: Suy giảm chức năng thận nặng (GFR từ 15-29 mL/phút/1.73m²)

Chức năng thận suy giảm nghiêm trọng. Các triệu chứng trở nên rõ ràng và ảnh hưởng nhiều đến cuộc sống hàng ngày, bao gồm mệt mỏi nặng, phù nhiều, buồn nôn, chán ăn, khó thở.

Giai đoạn 5: Suy thận giai đoạn cuối (Giai đoạn cuối) (GFR < 15 mL/phút/1.73m²)

Đây là giai đoạn cuối của suy thận mạn tính. Thận gần như mất hoàn toàn chức năng. Người bệnh cần các biện pháp điều trị thay thế thận như lọc máu (chạy thận nhân tạo) hoặc ghép thận để duy trì sự sống.

Các Nguyên Nhân Chính Gây Suy Thận Mạn Tính

Có rất nhiều nguyên nhân có thể dẫn đến suy thận mạn tính, nhưng một số nguyên nhân phổ biến nhất bao gồm:

Bệnh tiểu đường (Đái tháo đường)

Bệnh tiểu đường (đái tháo đường) là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây suy thận mạn tính. Lượng đường huyết cao kéo dài có thể gây tổn thương các mạch máu nhỏ trong thận, đặc biệt là các cầu thận – đơn vị lọc máu của thận.

Ảnh hưởng của đường huyết cao lên mạch máu thận

Đường huyết cao làm tổn thương lớp nội mạc mạch máu, làm cho chúng trở nên xơ cứng và hẹp lại. Điều này làm giảm lưu lượng máu đến thận, gây thiếu máu và tổn thương các tế bào thận.

Cao huyết áp (Tăng huyết áp)

Cao huyết áp (tăng huyết áp) cũng là một nguyên nhân quan trọng gây suy thận mạn tính. Áp lực máu cao kéo dài có thể gây tổn thương các mạch máu trong thận, đặc biệt là các cầu thận.

Ảnh hưởng của huyết áp cao lên cầu thận

Huyết áp cao làm tăng áp lực lên các cầu thận, gây tổn thương và xơ hóa cầu thận. Lâu dần, điều này dẫn đến suy giảm chức năng lọc máu của thận.

Viêm cầu thận

Viêm cầu thận là tình trạng viêm nhiễm các cầu thận. Có nhiều loại viêm cầu thận khác nhau, với các nguyên nhân và cơ chế gây bệnh khác nhau.

Viêm cầu thận cấp tính

Viêm cầu thận cấp tính thường xảy ra sau một nhiễm trùng, chẳng hạn như nhiễm trùng liên cầu khuẩn ở họng hoặc da.

Viêm cầu thận mạn tính

Viêm cầu thận mạn tính tiến triển chậm rãi và có thể dẫn đến suy thận mạn tính.

Bệnh thận đa nang

Bệnh thận đa nang là một bệnh lý di truyền, đặc trưng bởi sự hình thành nhiều nang chứa đầy dịch trong thận. Các nang này dần dần phát triển, chèn ép và phá hủy các mô thận khỏe mạnh, dẫn đến suy giảm chức năng thận.

Tắc nghẽn đường tiết niệu kéo dài

Tắc nghẽn đường tiết niệu kéo dài, do sỏi thận, u xơ tuyến tiền liệt, hoặc các nguyên nhân khác, có thể gây ứ nước ở thận và dẫn đến tổn thương thận.

Ảnh hưởng của tắc nghẽn lên chức năng thận

Tắc nghẽn đường tiết niệu làm tăng áp lực ngược lên thận, gây giãn đài bể thận và tổn thương các tế bào thận. Nếu tình trạng này kéo dài, có thể dẫn đến suy thận mạn tính.

Nhiễm trùng đường tiết niệu tái phát

Nhiễm trùng đường tiết niệu tái phát (UTI) có thể gây tổn thương thận, đặc biệt là nếu nhiễm trùng lan lên thận (viêm bể thận).

Sử dụng thuốc kéo dài hoặc lạm dụng thuốc

Việc sử dụng thuốc kéo dài hoặc lạm dụng thuốc, đặc biệt là các thuốc giảm đau chống viêm không steroid (NSAIDs) như ibuprofen, naproxen, có thể gây độc cho thận và dẫn đến suy thận mạn tính.

Các Yếu Tố Nguy Cơ Làm Tăng Khả Năng Mắc Suy Thận Mạn Tính

Bên cạnh các nguyên nhân trực tiếp, một số yếu tố nguy cơ có thể làm tăng khả năng mắc suy thận mạn tính:

Tiền sử gia đình mắc bệnh thận

Tiền sử gia đình mắc bệnh thận làm tăng nguy cơ mắc bệnh, đặc biệt là các bệnh thận di truyền như bệnh thận đa nang.

Tuổi tác cao

Tuổi tác cao làm cho chức năng thận suy giảm tự nhiên.

Chủng tộc/Dân tộc

Một số chủng tộc/dân tộc, chẳng hạn như người Mỹ gốc Phi, người Mỹ gốc Tây Ban Nha và người Mỹ bản địa, có nguy cơ mắc bệnh thận cao hơn.

Bệnh tim mạch

Bệnh tim mạch và suy thận mạn tính thường đi kèm với nhau. Các bệnh tim mạch có thể làm tăng nguy cơ suy thận và ngược lại.

Hút thuốc lá

Hút thuốc lá gây hại cho mạch máu, bao gồm cả mạch máu ở thận, làm tăng nguy cơ suy thận.

Béo phì

Béo phì làm tăng nguy cơ mắc các bệnh như tiểu đường và cao huyết áp, là các yếu tố nguy cơ chính của suy thận mạn tính.

Triệu Chứng Của Suy Thận Mạn Tính (Thường Khó Nhận Biết Giai Đoạn Đầu)

Suy thận mạn tính thường tiến triển âm thầm và khó nhận biết ở giai đoạn đầu. Khi bệnh tiến triển nặng hơn, các triệu chứng mới bắt đầu xuất hiện.

Các triệu chứng sớm

Ở giai đoạn sớm, người bệnh thường không có triệu chứng hoặc chỉ có các triệu chứng rất mơ hồ, dễ bị bỏ qua.

Các triệu chứng muộn

Khi chức năng thận suy giảm đáng kể, các triệu chứng sau có thể xuất hiện:

Mệt mỏi, suy nhược

Thận sản xuất erythropoietin (EPO), một hormone kích thích tủy xương sản xuất hồng cầu. Khi chức năng thận suy giảm, lượng EPO giảm, dẫn đến thiếu máu và gây mệt mỏi, suy nhược.

Phù (chân, mắt cá chân, mặt)

Thận có vai trò cân bằng dịch trong cơ thể. Khi chức năng thận suy giảm, dịch có thể tích tụ trong cơ thể, gây phù ở chân, mắt cá chân và mặt.

Tiểu đêm, tiểu nhiều hoặc ít hơn bình thường

Chức năng thận suy giảm ảnh hưởng đến khả năng cô đặc nước tiểu, dẫn đến tiểu đêm, tiểu nhiều hoặc ít hơn bình thường.

Buồn nôn, chán ăn

Sự tích tụ chất thải trong máu do chức năng thận suy giảm có thể gây buồn nôn, chán ăn.

Khó thở

Dịch tích tụ trong phổi (phù phổi) do suy thận có thể gây khó thở.

Ngứa da

Sự tích tụ chất thải trong máu cũng có thể gây ngứa da.

Phòng Ngừa Suy Thận Mạn Tính Như Thế Nào?

Mặc dù không phải lúc nào cũng có thể ngăn ngừa hoàn toàn suy thận mạn tính, nhưng bạn có thể giảm nguy cơ mắc bệnh bằng cách thực hiện các biện pháp sau:

Kiểm soát tốt các bệnh lý nền (tiểu đường, cao huyết áp)

Kiểm soát tốt các bệnh lý nền như tiểu đường và cao huyết áp là vô cùng quan trọng, vì đây là hai nguyên nhân hàng đầu gây suy thận mạn tính.

Chế độ ăn uống lành mạnh

Chế độ ăn uống lành mạnh giúp bảo vệ sức khỏe thận. Nên hạn chế muối, protein (đặc biệt là protein động vật), kali và phospho (tùy theo giai đoạn suy thận).

Uống đủ nước

Uống đủ nước giúp thận hoạt động tốt và loại bỏ chất thải ra khỏi cơ thể.

Không hút thuốc lá và hạn chế rượu bia

Không hút thuốc lá và hạn chế rượu bia giúp bảo vệ sức khỏe thận và tim mạch.

Sử dụng thuốc hợp lý, tránh lạm dụng thuốc

Sử dụng thuốc hợp lý, tránh lạm dụng thuốc, đặc biệt là các thuốc NSAIDs, giúp bảo vệ thận.

Khám sức khỏe định kỳ và kiểm tra chức năng thận

Khám sức khỏe định kỳ và kiểm tra chức năng thận giúp phát hiện sớm các vấn đề về thận và có biện pháp can thiệp kịp thời.

Kết Luận: Chủ Động Phòng Ngừa – Bảo Vệ Sức Khỏe Thận

Chủ động phòng ngừa và phát hiện sớm suy thận mạn tính là chìa khóa để bảo vệ sức khỏe thận và duy trì chất lượng cuộc sống. Hãy thực hiện lối sống lành mạnh và thăm khám bác sĩ thường xuyên để được tư vấn và theo dõi sức khỏe thận tốt nhất.

Câu hỏi thường gặp (FAQ)

  • Hỏi: Tôi bị tiểu đường, tôi có nguy cơ bị suy thận không?

    • Đáp: Bệnh tiểu đường là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây suy thận. Việc kiểm soát tốt đường huyết là rất quan trọng để giảm nguy cơ này.

  • Hỏi: Tôi nên ăn uống như thế nào để bảo vệ thận?

    • Đáp: Nên ăn uống cân bằng, hạn chế muối, protein (đặc biệt là protein động vật), kali và phospho (tùy theo giai đoạn suy thận), uống đủ nước. Hãy tham khảo ý kiến chuyên gia dinh dưỡng để được tư vấn cụ thể.

  • Hỏi: Tôi nên kiểm tra chức năng thận như thế nào?

    • Đáp: Có thể kiểm tra chức năng thận bằng xét nghiệm máu (đo GFR, creatinine) và xét nghiệm nước tiểu (đo protein niệu). Hãy đến gặp bác sĩ để được tư vấn và chỉ định xét nghiệm phù hợp.