Táo bón lâu ngày có nguy hiểm không và cách phòng ngừa

Táo bón có thể xuất hiện sau những bữa ăn thiếu chất xơ, thiếu nước, thực phẩm kém lành mạnh. Tuy nhiên, nếu táo bón kéo dài nhiều ngày nhiều tuần thì đây thực sự là vấn đề sức khỏe cần được quan tâm. Bài viết dưới đây sẽ giúp các bạn tìm hiểu cụ thể hơn về táo bón và thói quen lành mạnh để phòng ngừa táo bón.

Táo bón là gì? Nguyên nhân bệnh táo bón

Táo bón được định nghĩa là số lần đi tiêu ít hơn 3 lần mỗi tuần. Tiêu chí Rome định nghĩa chi tiết hơn về táo bón, người bệnh có ít nhất 2 trong các triệu chứng sau đây:  Đi tiêu ít hơn 3 lần mỗi tuần, khó khăn trong đại tiện, phân cứng, cảm giác tắc nghẽn hậu môn trực tràng, cảm giác đi tiêu không hết, phải dùng tay hỗ trợ trong lúc đại tiện (Ví dụ một số người bệnh phải dùng tay moi phân hay đè ép thành bụng trong lúc đại tiện).

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến táo bón, nhưng nó có thể được chia thành hai nhóm chính: Táo bón nguyên phát và táo bón thứ phát.

Hình ảnh táo bón

Nhóm nguyên nhân táo bón nguyên phát:

• Được chia thành ba loại sau: Táo bón vận động ruột bình thường, táo bón vận động ruột chậm và rối loạn chức năng sàn chậu.
• Táo bón vận động ruột bình thường là loại phổ biến nhất của nhóm táo bón nguyên phát. Mặc dù phân đi qua đại tràng với tốc độ bình thường, nhưng người bệnh cảm thấy khó khăn trong đại tiện.
• Táo bón vận động ruột chậm được đặc trưng bởi giảm hoạt động vận động đại tràng, nó xảy ra phổ biến hơn ở người bệnh nữ. Người bệnh có thể có chướng bụng nhẹ hoặc sờ thấy phân trong đại tràng sigma.
• Rối loạn chức năng sàn chậu: Người bệnh thường than phiền thời gian đại tiện kéo dài, cảm giác đi tiêu không hết hoặc phải sử dụng áp lực đè vào sàn chậu trong khi đại tiện để cho phân thoát ra.

Nhóm nguyên nhân táo bón thứ phát:

• Do chế độ sinh hoạt và ăn uống không hợp lý bao gồm:
• Uống không đủ nước (làm phân khô cứng);
• Lượng chất xơ ăn vào không đủ (chất xơ có nhiều trong ngũ cốc, trái cây và rau quả);
• Uống nhiều cà phê, trà hoặc rượu (những chất này có tác dụng lợi tiểu, làm người bệnh đi tiểu nhiều dẫn đến mất nước tương đối, gây ra sự tăng hấp thụ nước từ ruột và điều này làm phân cứng hơn và gây ra táo bón); 
• Ăn nhiều thực phẩm giàu chất béo động vật (kể cả các sản phẩm từ sữa, thịt và trứng), đường tinh luyện;
• Bỏ qua cảm giác muốn đi tiêu, nhịn đi tiêu (có nghĩa là khi có cảm giác mắc đi tiêu nhưng người bệnh bỏ qua, có thể là do họ ngại sử dụng nhà vệ sinh công cộng hay do bận rộn)…Nếu điều này xảy ra kéo dài, sau một thời gian, người bệnh có thể mất cảm giác muốn đi tiêu và gây ra táo bón;
• Ít vận động cũng có thể gây ra táo bón.
• Nguyên nhân cấu trúc bao gồm: nứt hậu môn, trĩ huyết khối, khối u gây tắc nghẽn ống tiêu hóa, to trực tràng vô căn.
• Các nguyên nhân toàn thân gồm: tăng calci máu, cường cận giáp, hạ kali máu, suy giáp, mang thai.
• Táo bón là triệu chứng phổ biến khi mang thai có thể do một số yếu tố như: Áp lực cơ học của tử cung đè lên ruột, thay đổi nội tiết tố khi mang thai làm chậm vận động ruột, thay đổi chế độ ăn, vết nứt hậu môn, trĩ, uống thuốc sắt trong khi mang thai.
• Rối loạn thần kinh: đột quỵ, bệnh Hirschsprung, bệnh Parkinson, tổn thương tủy sống, chấn thương đầu.
• Các bệnh mô liên kết: xơ cứng bì, lupus.
• Một số loại thuốc có thể gây táo bón phổ biến bao gồm: Thuốc chống trầm cảm, kim loại, thuốc kháng cholinergic, thuốc kháng axit (ví dụ hợp chất nhôm và canxi), thuốc lợi tiểu, thuốc chẹn kênh canxi (ví dụ verapamil), thuốc chống viêm không steroid (ví dụ ibuprofen và diclofenac), thuốc có chứa chất gây nghiện (ví dụ codein và morphin), nhiều loại thuốc hướng tâm thần, thuốc chống co giật…
• Các vấn đề tâm lý (ví dụ trầm cảm, lo lắng) cũng có thể góp phần vào sự phát triển của táo bón.
• Người lớn tuổi dễ bị táo bón vì những lý do sau: chế độ ăn uống kém và uống không đủ nước, ít tập thể dục, tác dụng phụ của các loại thuốc, thói quen đi cầu kém.

Táo bón lâu ngày có ngày có nguy hiểm không?

Nhiều người bệnh còn chủ quan với táo bón lâu ngày, song tình trạng này có thể gây ra những biến chứng nguy hiểm cho sức khỏe.

Táo bón lâu ngày dẫn tới bệnh trĩ: 

• Khi bị táo bón, việc đi ngoài trở nên khó khăn hơn, bạn phải rặn nhiều hơn mới có thể tống phân ra ngoài. Việc rặn quá mức này dần khiến cho các tĩnh mạch hậu môn và quanh trực tràng giãn ra, đôi khi bật cả máu tươi. Đến mức độ nào đó, các tĩnh mạch này sẽ sưng lên hình thành các búi trĩ.
• Búi trĩ có thể hình thành ở bất cứ đâu, bên trong hoặc da bên ngoài hậu môn hoặc sâu trong trực tràng. Người bệnh sẽ có cảm giác đau, ngứa, chảy máu khi đi vệ sinh. Hậu môn trực tràng lại là nơi có độ ẩm cao, điều kiện vệ sinh không tốt kết hợp với tổn thương búi trĩ có thể dẫn tới nhiễm trùng, dính da, cục máu đông.
• Táo bón là nguyên nhân hàng đầu dẫn tới bệnh trĩ
• Trĩ nhẹ có thể điều trị bằng thuốc kết hợp với biện pháp chăm sóc, nhưng các trường hợp nặng phải can thiệp phẫu thuật để thu nhỏ hoặc cắt bỏ búi trĩ. Vì thế, ngăn ngừa táo bón lâu ngày giúp hạn chế nguy cơ tiến triển bệnh trĩ.

Biến chứng của táo bón lâu ngày – nứt hậu môn: 

• Đi ngoài phân cứng kết hợp việc bạn cố rặn là những nguyên nhân dẫn tới tổn thương, xuất hiện các vết rách trên mô lót hậu môn. Tổn thương này sẽ gây đau, ngứa, chảy máu, khiến người bệnh càng khó khăn và đau đớn khi đi vệ sinh, tình trạng táo bón càng trầm trọng hơn.
• Trẻ nhỏ bị táo bón dễ gặp phải biến chứng nứt hậu môn này do niêm mạc da mỏng, dễ tổn thương. Khi nứt hậu môn xảy ra, đau đớn lại khiến trẻ không dám đi vệ sinh, táo bón càng nặng hơn. Có thể quan sát được vết nứt hậu môn với một đường rách nhìn thấy, xung quanh sưng tấy, cảm giác đau khi sờ vào, xuất hiện máu tươi trong giấy vệ sinh hoặc lẫn trong phân.
• Để ngăn ngừa biến chứng này, cần điều trị giảm tình trạng táo bón kéo dài, cũng như hạn chế rặn quá mức khi đi tiêu. Muốn giảm triệu chứng đau, bệnh nhân có thể tìm đến bác sĩ để được kê thuốc uống hoặc thuốc ngâm làm dịu tổn thương hậu môn.

Táo bón lâu ngày dẫn đến ứ phân:

• Ứ phân là hậu quả của tình trạng táo bón lâu ngày, khi cơ thể không thể tống phân ra ngoài khiến nó ngày càng tích tụ nhiều trong ruột, dính vào nhau tạo thành khối tắc nghẽn lớn. Ruột kết bắt đầu không thể co bóp đẩy phân ra ngoài khi phân cứng và quá lớn.
• Ứ phân là biến chứng cấp cứu nguy hiểm cho sức khỏe
• Ứ phân là tình trạng cấp cứu, gây đau đớn, nhiễm trùng, nôn mửa, đặc biệt là trẻ nhỏ và người cao tuổi. Có thể nhận biết ứ phân qua các triệu chứng: đau bụng, chuột rút bụng sau khi ăn, cảm giác khó chịu, chướng bụng, ăn mất ngon, nôn mửa, buồn nôn, đau đầu,… Đặc biệt khi dấu hiệu này xuất hiện sau một thời gian dài bạn bị táo bón, không thể đi ngoài hoặc đi ngoài với lượng rất nhỏ.

Khi xác định tình trạng ứ phân, bác sĩ sẽ điều trị bằng một trong các phương pháp như:

• Xử lý bằng tay: Sử dụng ngón tay đưa vào trực tràng để loại bỏ phân cứng ra ngoài.
• Dùng thuốc xổ để tăng cường co bóp ruột, làm mềm phân.
• Tưới nước vào trực tràng để xả phân ra ngoài.

Biến chứng sa trực tràng do táo bón lâu ngày:

• Trực tràng là phần cuối cùng của ruột già, nơi chứa phân để nối đến hậu môn. Táo bón khiến người bệnh thường xuyên rặn mạnh để đẩy phân ra ngoài, dần có thể khiến một phần hoặc toàn bộ trực tràng bị sa xuống, trượt ra khỏi vị trí bình thường và có thể ra cả ngoài cơ thể.
• Sa trực tràng gây triệu chứng khá giống với bệnh trĩ khi đều gây phình lớn vùng ngoài hậu môn, tuy nhiên biến chứng thường nguy hiểm hơn, đau đớn cũng nghiêm trọng hơn. Các triệu chứng nhận biết sa trực tràng gồm: cảm giác ngứa, kích ứng và đau thường xuyên xung quanh hậu môn, chảy máu tươi lẫn với phân, rò rỉ phân,…
• Sa trực tràng là biến chứng của táo bón lâu ngày
• Trong điều trị sa trực tràng, nếu tình trạng nhẹ người bệnh được hướng dẫn các phương pháp điều trị tại nhà, bài tập kegel để phục hồi cơ trực tràng. Nhưng nếu sa trực tràng nặng, cần thiết phải phẫu thuật khắc phục tình trạng này.

Táo bón lâu ngày có thể bị sa trực tràng

Thói quen lành mạnh để phòng ngừa bệnh táo bón

Ngoài nguyên nhân mắc các bệnh lý về tiêu hóa, thì táo bón chủ yếu xuất phát từ chế độ ăn uống mất cân bằng dinh dưỡng, ít vận động hoặc căng thẳng, stress quá mức. Theo đó, ngoài việc uống đủ 2 lít nước mỗi ngày, thì người bệnh nên:

• Duy trì một chế độ ăn giàu chất xơ bao gồm tăng cường rau xanh, trái cây và ngũ cốc nguyên cám.
• Hạn chế các ăn các thực phẩm không lành mạnh như thực phẩm giàu chất béo có nguồn gốc động vật, đồ ăn công nghiệp, nước ngọt đóng chai, bia, rượu, hút thuốc lá, các loại quả xanh, chát.
• Nên vận động ít nhất 3 giờ/tuần.
• Tránh căng thẳng, trầm cảm, stress.
• Không ngồi bồn cầu quá lâu, không rặn khi đại tiện
• Nên tập thói quen đi đại tiện vào một khung giờ hàng ngày
• Ngoài ra, đối với trẻ uống sữa bột, việc ngừng hoặc đổi loại sữa trẻ đang uống hiện tại có thể giúp cải thiện tình trạng táo bón.
• Cùng với đó, người dân nên chủ động đến bệnh viện khám sức khỏe giúp tầm soát và điều trị sớm các bệnh lý là nguyên nhân gây ra táo bón như trĩ, nứt hậu môn, tắc nghẽn ống tiêu hóa do khối u, trĩ huyết khối, to trực tràng vô căn; các bệnh về thần kinh hoặc tuyến giáp

Kết luận

Táo bón lâu ngày không chỉ gây khó chịu mà còn có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm như trĩ, nứt hậu môn, ứ phân hay sa trực tràng. Vì vậy, việc phòng ngừa và điều trị táo bón kịp thời là rất quan trọng. Hãy bắt đầu bằng cách duy trì một chế độ ăn uống giàu chất xơ, uống đủ nước và thường xuyên vận động. Đừng quên lắng nghe cơ thể mình và không ngại tìm kiếm sự tư vấn từ bác sĩ khi cần thiết. Chăm sóc sức khỏe tiêu hóa không chỉ giúp bạn cảm thấy thoải mái hơn mà còn nâng cao chất lượng cuộc sống.