“Thủ phạm” gây tăng đường huyết dễ bị bỏ qua

Có nhiều yếu tố làm tăng lượng đường trong máu (đường huyết) làm cho bệnh tiểu đường thêm trầm trọng, trong đó có một số lý do dễ bị bỏ qua dưới đây. Có nhiều yếu tố làm tăng lượng đường trong máu (đường huyết) làm cho bệnh tiểu đường thêm trầm trọng, trong đó có một số lý do dễ bị bỏ qua dưới đây.

Tăng đường huyết là gì?

Tăng đường huyết là tình trạng lượng đường trong máu cao hơn mức bình thường, xảy ra khi cơ thể không sản xuất đủ insulin hoặc có tình trạng kháng insulin. Một người được coi là bị tăng đường huyết khi chỉ số đường huyết vượt quá 5,6 mmol/l. Nếu chỉ số này dao động trong khoảng 5,6 – 7 mmol/l, người đó có nguy cơ bị tiền đái tháo đường. Khi lượng đường huyết vượt trên 7 mmol/l và chỉ số HbA1c ≥ 6,5%, người bệnh có thể đã mắc bệnh tiểu đường.

Nguyên nhân gây tăng đường huyết dễ bị bỏ qua

Dùng nhiều caffeine

Lượng đường trong máu có thể tăng sau khi uống cà phê, ngay cả cà phê đen không chứa calo do hàm lượng caffeine cao. Tương tự, với trà đen, trà xanh và các đồ uống năng lượng cũng vậy. Nhóm người mắc bệnh tiểu đường phản ứng với các loại thực phẩm và đồ uống khác nhau, do đó nên theo dõi phản ứng của cơ thể. Theo một số nghiên cứu, các hợp chất khác có trong cà phê lại giúp ngăn ngừa bệnh tiểu đường týp 2 ở người khỏe mạnh.

Cảm lạnh

Cảm lạnh cũng được xem là thủ phạm tiềm ẩn làm tăng đường huyết. Lý do, đường huyết tăng để đối phó với cơ chế tăng bệnh. Nên uống nhiều nước ấm và các chất lỏng khác để giúp cơ thể không bị mất nước. Trường hợp bị tiêu chảy hoặc nôn ói trong hơn 2 giờ hoặc ốm trong 2 ngày mà không hồi phục thì nên đi khám bác sĩ. Lưu ý, một số loại thuốc như kháng sinh và thuốc thông mũi, long đờm cũng có thể ảnh hưởng đến lượng đường trong máu.

Căng thẳng trong công việc

Bị choáng ngợp vì công việc hay bất hạnh, căng thẳng, ôm đồm nhiều việc… dễ mắc nhiều bệnh nan y. Khi bị căng thẳng (stress), cơ thể sẽ giải phóng các hormon và làm tăng lượng đường trong máu. Đây là nguyên nhân phổ biến ở nhóm người bị bệnh tiểu đường týp 2. Để giảm bệnh, hãy học cách quản lý stress, thư giãn, hít thở sâu và duy trì cuộc sống vận động. Ngoài ra, cũng không nên kỳ vọng quá nhiều, quá cầu toàn, để khi không đạt mục tiêu dễ thất vọng nản chí và sinh bệnh.

Đồ uống thể thao

Đồ uống thể thao có mục đích bổ sung chất lỏng nhanh chóng, nhưng nhiều loại trong số này lại có lượng đường cao như soda hay chất làm ngọt nhân tạo, phụ gia bất lợi.  Thay vào đó, nhóm người bị tiểu đường nên dùng nước lọc, nhất là những cua tập vừa phải, ít hơn một giờ. Nếu luyện tập dài, cường độ lớn thì nên dùng đồ uống thể thao, tuy nhiên hãy đọc kỹ nhãn mác để biết cụ thể hàm lượng calo, carbohydrate (carbs) và khoáng chất, nhất là nhóm tiền tiểu đường hay đang mắc bệnh.

Trái cây khô

Trái cây là một sự lựa chọn lành mạnh và thông minh, nhưng trái cây khô lại có hàm lượng carbohydrate (carbs) cao mặc dù kích thước khẩu phần ăn nhỏ hơn. Chỉ cần 2 muỗng canh nho khô, quả nam việt quất sấy khô hoặc anh đào khô sẽ có hàm lượng carbs tương đương một trái cây nhỏ, hay 3 quả chà là khô sẽ cung cấp khoảng 15 gram carbs.

Steroids và thuốc lợi tiểu

Những người dùng corticosteroid như prednisone để điều trị viêm khớp, bệnh hen suyễn và nhiều loại bệnh khác có thể bị tăng lượng đường huyết, thậm chí có thể kích hoạt gây bệnh tiểu đường. Ngoài ra, thuốc lợi tiểu giúp giảm huyết áp, cũng có thể làm tăng đường huyết. Riêng thuốc chống trầm cảm có thể làm cho tăng hoặc giảm lượng đường huyết bất thường.

Thuốc tránh thai

Theo Hiệp hội Tiểu đường Mỹ (ADA), các loại thuốc tránh thai có chứa estrogen có thể ảnh hưởng đến cơ chế xử lý insulin trong cơ thể nhưng tổng thể thuốc tránh thai là an toàn cho phụ nữ có bệnh tiểu đường. ADA khuyến cáo nên dùng viên thuốc tránh thai có chứa norgestimate và estrogen tổng hợp. Riêng thuốc ngừa thai dạng tiêm và cấy ghép an toàn hơn cả đối với nhóm phụ nữ có bệnh tiểu đường, cho dù chúng có thể ảnh hưởng, làm dao động lượng đường trong máu.

Ngủ

Một số người mắc bệnh tiểu đường, đặc biệt nếu họ dùng insulin thì khi ngủ lượng đường trong máu có thể giảm thấp một cách nguy hiểm. Vì vậy, nên kiểm tra đường huyết trước khi đi ngủ và sau khi thức dậy. Một bữa ăn nhẹ trước khi đi ngủ có thể giúp cân bằng đường huyết ở nhóm người này. Đối với một số người, lượng đường huyết có thể tăng cao vào buổi sáng, thậm chí cả trước khi ăn sáng, do thay đổi nội tiết tố hoặc giảm insulin, vì vậy việc kiểm tra đường huyết thường xuyên là điều quan trọng để biết mức độ dao động đường huyết có thể sinh nguy hiểm.

Luyện tập thể thao

Hoạt động thể chất là một trong những giải pháp tăng cường sức khỏe rất tốt cho tất cả mọi người. Nhưng ở những người bệnh tiểu đường nên luyện tập dựa theo sức khỏe bản thân. Khi luyện tập tần suất cao, đổ mồ hôi và tăng nhịp tim, lượng đường trong máu có thể tăng vọt, nhưng sau đó lại giảm mạnh. Cường độ luyện tập cao hoặc bền bỉ có thể làm giảm mức độ đường huyết ít nhất 24 giờ sau khi tập. Nên dùng bữa ăn nhẹ trước khi luyện tập và nên kiểm tra đường huyết trước, trong và sau khi luyện tập, nếu thấy cần thiết.

Rượu

Đồ uống có cồn rất giàu tinh bột, lúc đầu sẽ làm tăng lượng đường trong máu, nhưng sau 12 giờ đường huyết sẽ giảm mạnh. Tốt nhất, nên uống rượu kèm ăn và sau đó nên kiểm tra lượng đường trong máu. Hiệp hội Tiểu đường Mỹ khuyến cáo, phụ nữ không nên dùng quá một lần uống mỗi ngày và hai lần đối với đàn ông. Một lần uống là 5 ounces rượu vang (khoảng 140g), 12 ounces bia (340g) hoặc 1,5 ounce (42g) rượu như vodka hay whisky.

Nhiệt độ cao

Khi trời nóng, nhiệt độ tăng cao sẽ làm cho lượng đường huyết của người bệnh tiểu đường khó kiểm soát hơn. Người bệnh nên kiểm tra lượng đường huyết thường xuyên và uống nhiều nước để chống mất nước. Ngoài ra, nhiệt độ cao có thể ảnh hưởng đến thuốc, máy đo đường và que thử. Do vậy, nên để thuốc, nhất là thuốc tiêm vào tủ lạnh, không nên để trong xe hơi nóng hoặc phơi ra ngoài trời sẽ làm giảm tác dụng của thuốc.

Hormon nữ

Khi hormon (nội tiết tố) của người phụ nữ thay đổi, lượng đường trong máu cũng bị ảnh hưởng theo. Nên theo dõi chu kỳ kinh nguyệt để biết mức độ thay đổi nội tiết tố trong thời kỳ mãn kinh và tác động của nó đối với lượng đường huyết. Phụ nữ giai đoạn tiền mãn kinh, mãn kinh nên tư vấn phụ khoa dùng liệu pháp thay thế hormon và các giải pháp thay thế khác phù hợp với sức khỏe bản thân để hạn chế những bất lợi do thay đổi nội tiết tố gây ra và kiểm soát tốt lượng đường huyết, hạn chế những biến chứng nguy hiểm.

Cách khắc phục tình trạng tăng đường huyết

Để kiểm soát tình trạng tăng đường huyết và ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm của bệnh tiểu đường, người bệnh cần thực hiện các biện pháp sau:

Điều chỉnh chế độ ăn uống

• Giảm tiêu thụ đường và carbohydrate tinh chế: Hạn chế ăn các loại thực phẩm chứa nhiều đường, bánh kẹo, đồ ngọt, và các sản phẩm chứa carbohydrate tinh chế như bánh mì trắng, mì ống, và gạo trắng.
• Tăng cường chất xơ: Ăn nhiều rau xanh, trái cây tươi (trừ trái cây khô), và các loại ngũ cốc nguyên hạt để giúp kiểm soát đường huyết hiệu quả.
• Tránh đồ uống có cồn và đồ uống có chứa caffeine: Giảm tiêu thụ cà phê, trà, đồ uống năng lượng và rượu, vì chúng có thể gây dao động lượng đường trong máu.
• Chọn thực phẩm có chỉ số đường huyết thấp: Ưu tiên thực phẩm như khoai lang, đậu, hạt và các loại quả có chỉ số đường huyết thấp để tránh tăng đột biến đường huyết sau bữa ăn.

Duy trì lối sống lành mạnh

• Tập thể dục đều đặn: Luyện tập thể dục hàng ngày giúp cải thiện độ nhạy insulin và giảm đường huyết. Nên chọn các bài tập nhẹ nhàng như đi bộ, yoga, bơi lội hoặc đạp xe để giảm nguy cơ hạ đường huyết đột ngột.
• Quản lý căng thẳng: Tìm cách thư giãn như hít thở sâu, thiền, tập yoga hoặc tham gia các hoạt động giải trí để giảm căng thẳng, giúp kiểm soát lượng đường trong máu tốt hơn.
• Ngủ đủ giấc: Thiếu ngủ có thể làm tăng đường huyết, do đó hãy đảm bảo ngủ đủ 7-8 tiếng mỗi đêm và duy trì giờ giấc ngủ đều đặn.

Theo dõi và điều trị y tế

• Theo dõi đường huyết thường xuyên: Kiểm tra đường huyết định kỳ, đặc biệt là trước và sau khi ăn, tập luyện hoặc khi cảm thấy bất thường để kịp thời điều chỉnh.
• Tuân thủ điều trị thuốc: Sử dụng thuốc theo đúng chỉ dẫn của bác sĩ. Không tự ý ngừng thuốc hoặc thay đổi liều lượng mà không có sự đồng ý của chuyên gia y tế.
• Hạn chế tác dụng phụ của thuốc: Đối với những người phải dùng thuốc như corticosteroid hoặc thuốc lợi tiểu, cần thường xuyên kiểm tra đường huyết để kịp thời điều chỉnh và hạn chế tác dụng phụ có thể gây ra.
• Tham vấn bác sĩ: Khi gặp các triệu chứng bất thường như lượng đường trong máu tăng cao kéo dài, tiêu chảy, nôn ói hoặc có biến chứng khác, cần đến gặp bác sĩ ngay để được tư vấn và điều trị kịp thời.

Bằng cách kết hợp giữa chế độ ăn uống khoa học, lối sống lành mạnh và tuân thủ điều trị y tế, người bệnh tiểu đường có thể kiểm soát tốt tình trạng tăng đường huyết và cải thiện chất lượng cuộc sống.

FAQs

1. Những thực phẩm nào dễ gây tăng đường huyết mà chúng ta thường bỏ qua?

Các thực phẩm chứa carbohydrate tinh chế như bánh mì trắng, gạo trắng, đồ ngọt (kẹo, nước ngọt) là những thủ phạm chính dễ làm tăng đường huyết mà nhiều người bỏ qua.

2. Tại sao căng thẳng có thể gây tăng đường huyết?

Căng thẳng làm cơ thể sản xuất hormone cortisol, gây tăng đường huyết. Cortisol làm giảm khả năng cơ thể sử dụng insulin, dẫn đến sự gia tăng lượng đường trong máu.

3. Tại sao việc thiếu ngủ có thể làm tăng đường huyết?

Thiếu ngủ ảnh hưởng đến các hormone điều chỉnh đường huyết trong cơ thể, làm giảm độ nhạy cảm của insulin và dẫn đến đường huyết cao.

4. Lạm dụng thuốc có thể gây tăng đường huyết không?

Một số loại thuốc như thuốc lợi tiểu, thuốc điều trị cao huyết áp, và thuốc steroid có thể làm tăng đường huyết. Nếu bạn đang dùng những loại thuốc này, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ.

5. Tại sao không tập thể dục có thể làm tăng đường huyết?

Lười vận động khiến cơ thể không sử dụng hết năng lượng dư thừa, gây tích tụ mỡ và tăng đường huyết. Việc tập thể dục thường xuyên giúp cải thiện độ nhạy cảm insulin, từ đó kiểm soát tốt lượng đường trong máu.