Rối loạn chức năng não sau hóa trị: Dấu hiệu, nguyên nhân, chẩn đoán và điều trị

Triệu chứng rối loạn chức năng não sau hóa trị 

Thông thường các triệu chứng rối loạn chức năng não sau hóa trị có thể biểu hiện như sau: 

• Vô tổ chức một cách bất thường.
• Lú lẫn.
• Khó tập trung.
• Khó khăn khi tìm được từ ngữ đúng.
• Gặp khó khăn trong việc học kỹ năng mới.
• Khó làm nhiều việc cùng một lúc.
• Cảm giác tâm trí lờ mờ.
• Khoảng chú ý ngắn.
• Có vấn đề về trí nhớ ngắn hạn.
• Mất nhiều thời gian hơn để hoàn thành các công việc thường ngày.
• Có vấn đề với trí nhớ lời nói, chẳng hạn như ghi nhớ một cuộc trò chuyện.
• Vấn đề với trí nhớ hình ảnh, chẳng hạn như nhớ lại một hình ảnh hoặc danh sách các từ.

Nguyên nhân rối loạn chức năng não sau hóa trị 

Có nhiều yếu tố góp phần vào các dấu hiệu và triệu chứng của rối loạn trí nhớ ở những người sống sót sau ung thư. Các nguyên nhân liên quan đến ung thư bao gồm:

Ung thư

• Chẩn đoán ung thư có thể khá căng thẳng và có thể dẫn đến lo âu và trầm cảm. Điều này có thể góp phần vào rối loạn trí nhớ và tư duy.
• Một số bệnh ung thư nhất định có thể tạo ra các chất hóa học ảnh hưởng đến trí nhớ.
• Ung thư bắt nguồn từ trong não hoặc di căn đến não có thể gây ra những thay đổi trong tư duy.

Điều trị ung thư

• Cấy ghép tủy xương.
• Hóa trị.
• Liệu pháp hormon.
• Liệu pháp miễn dịch.
• Xạ trị.
• Phẫu thuật.
• Điều trị thuốc nhắm trúng đích.

Biến chứng của điều trị ung thư

• Thiếu máu.
• Mệt mỏi.
• Nhiễm trùng.
• Mãn kinh hoặc thay đổi nội tiết tố (do điều trị ung thư).
• Rối loạn giấc ngủ.
• Đau do điều trị ung thư.

Nguyên nhân khác

• Di truyền tính nhạy cảm với rối loạn chức năng não sau hóa trị.
• Thuốc khác liên quan đến ung thư, chẳng hạn như thuốc giảm đau.
• Các bệnh lý y khoa khác, chẳng hạn như đái tháo đường, bệnh tuyến giáp, trầm cảm, lo âu và suy dinh dưỡng.

Đối tượng có nguy cơ rối loạn chức năng não sau hóa trị 

Các đối tượng có các yếu tố làm tăng nguy cơ rối loạn trí nhớ ở những người sống sót sau ung thư bao gồm:

• Ung thư não.
• Ung thư di căn lên não.
• Liều hóa trị hoặc xạ trị cao.
• Xạ trị não.
• Tuổi trẻ tại thời điểm chẩn đoán và điều trị ung thư.
• Tuổi tăng.

Chẩn đoán rối loạn chức năng não sau hóa trị 

Không có xét nghiệm nào có thể giúp chẩn đoán rối loạn chức năng não sau hóa trị. Những người sống sót sau ung thư gặp phải các triệu chứng này thường đạt mức điểm trong giới hạn bình thường trong các bài kiểm tra trí nhớ.

Bác sĩ có thể đề nghị xét nghiệm máu, chụp sọ não hoặc các xét nghiệm khác để loại trừ các nguyên nhân khác gây rối loạn trí nhớ.

Phòng ngừa rối loạn chức năng não sau hóa trị 

Phòng ngừa rối loạn chức năng não sau hóa trị là một phần quan trọng trong quá trình chăm sóc sau điều trị ung thư. Dưới đây là một số biện pháp phòng ngừa có thể giúp:

Theo dõi định kỳ

Theo dõi sức khỏe của bản thân sau khi hoàn thành điều trị ung thư là cực kỳ quan trọng. Định kỳ kiểm tra với bác sĩ giúp phát hiện sớm bất kỳ dấu hiệu nào của rối loạn chức năng não.

Hoạt động thể chất và tinh thần

Điều này bao gồm việc duy trì một lối sống lành mạnh bằng cách tập thể dục đều đặn, duy trì trí não sắc nét qua việc đọc sách, giải đố, và tham gia các hoạt động tinh thần tích cực.

Dinh dưỡng cân đối

Ăn uống lành mạnh và cân đối giúp cung cấp dưỡng chất cần thiết cho não và cơ thể. Hạn chế tiêu thụ rượu và thuốc lá, và tăng cường việc tiêu thụ các loại thực phẩm giàu omega-3 và chất chống oxy hóa.

Giữ liên lạc xã hội

 Giao tiếp và tương tác xã hội có thể giúp cải thiện tâm trạng và trí nhớ. Điều này có thể bao gồm tham gia vào các câu lạc bộ, hội nhóm, hoặc du lịch cùng bạn bè và gia đình.

Giữ tư duy sắc bén

Thực hiện các hoạt động giữ tư duy như giải đố, học một kỹ năng mới, hoặc tham gia các khóa học để duy trì sự linh hoạt tinh thần.

Thực hiện thực hành an toàn

Tránh các tác nhân gây hại cho não như chấn thương đầu, tiếp xúc với các chất độc hại, hoặc tác động môi trường có thể gây ra hậu quả cho chức năng não.

Chăm sóc sức khỏe toàn diện 

Thực hiện các cuộc kiểm tra sức khỏe định kỳ và tuân thủ theo đề xuất từ bác sĩ, bao gồm cả việc sử dụng thuốc theo đúng chỉ định.

Nhớ rằng, việc thực hiện các biện pháp phòng ngừa trên có thể giúp giảm nguy cơ mắc các vấn đề về chức năng não sau điều trị ung thư, nhưng luôn tốt nhất khi thảo luận với bác sĩ về kế hoạch phòng ngừa phù hợp nhất cho trường hợp cụ thể của bạn.

Điều trị như thế nào?

Điều trị rối loạn chức năng não sau hóa trị tập trung vào việc giải quyết triệu chứng. Trong hầu hết các trường hợp, các rối loạn trí nhớ liên quan đến ung thư chỉ là tạm thời.

Vì các triệu chứng và mức độ rối loạn chức năng não sau hóa trị khác nhau giữa mỗi người, bác sĩ sẽ điều trị theo cá nhân hóa.

Kiểm soát các bệnh lý góp phần gây ra rối loạn trí nhớ

Ung thư và điều trị ung thư có thể dẫn đến các bệnh lý khác, như thiếu máu, trầm cảm, rối loạn giấc ngủ và mãn kinh sớm, có thể làm trầm trọng thêm các rối loạn trí nhớ. Kiểm soát các yếu tố này giúp bạn dễ dàng đối phó với các triệu chứng này hơn.

Kiểm soát triệu chứng 

Bác sĩ tâm thần kinh có thể giúp bạn lập kế hoạch đối phó với các triệu chứng của bệnh. Quá trình này được gọi là phục hồi nhận thức hoặc khắc phục nhận thức.

Rối loạn chức năng não sau hóa trị đặc trưng bởi rối loạn trí nhớ và tư duy, ảnh hưởng đến công việc và đời sống hàng ngày của người bệnh ung thư. Ghi nhật ký các dấu hiệu và triệu chứng của bạn là cách hiệu quả để bác sĩ có thể hiểu rõ hơn về các vấn đề đang ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày của bạn. Trường hợp nếu có bất thường về trí nhớ ảnh hưởng đến sinh hoạt, bạn nên đến gặp bác sĩ để được hỗ trợ kiểm tra.