Cúm gà (H5N1): Triệu chứng, nguyên nhân và điều trị

Virus H5N1 có thể gây ra bệnh cúm gà H5N1 nặng với tỷ lệ tử vong cao. Với khả năng tiến triển nhanh, H5N1 có thể dễ dàng gây ra các đợt dịch cúm lớn nếu không kiểm soát chặt chẽ. Khi bị nhiễm bệnh, tỷ lệ tử vong có thể lên tới 60%. Vì vậy, việc phát hiện sớm là vô cùng quan trọng. 

Tổng quan chung

Cúm A/H5N1 là bệnh truyền nhiễm cấp tính đặc biệt nguy hiểm do virus cúm chủng H5N1 gây ra. H5N1 là chủng cúm có độc lực cao, có khả năng gây ra các biến chứng và nguy cơ tử vong cao ở người.

Mặc dù là bệnh cúm gia cầm nhưng có thể lây sang người. Bệnh lây qua đường hô hấp, qua tiếp xúc với vật dụng bị nhiễm mầm bệnh, tiếp xúc và sử dụng gia cầm ốm, chết do nhiễm cúm A/H5N1, ăn thịt gia cầm, sản phẩm gia cầm chưa nấu chín kỹ. 

Đặc biệt vào mùa xuân, thời tiết với nhiều thay đổi về nhiệt độ, độ ẩm… điều này làm tăng nguy cơ bùng phát các bệnh lây truyền qua đường hô hấp trong đó có cúm A/H5N1.

Triệu chứng

Thời gian ủ bệnh: Giai đoạn ủ bệnh của cúm A/H5N1 không có dấu hiệu. Virus cúm có thể ẩn giấu trong cơ thể từ 2 – 8 ngày. Tuy nhiên cũng có thể kéo dài tới 17 ngày sau khi người bệnh tiếp xúc với các yếu tố gây bệnh.

Giai đoạn khởi phát: Sau khi ủ bệnh thì bệnh nhân sẽ có triệu chứng sốt cao đột ngột, mệt mỏi và đau nhức toàn thân, uể oải, chán ăn.

Giai đoạn toàn phát: Khi các triệu chứng đầu tiên xuất hiện, rất nhanh những biểu hiện của bệnh sẽ dần tiến triển và bộc lộ rõ hơn:

• Ho nhiều hơn, ho khan và cả ho có đờm.
• Liên tục bị sốt cao.
• Tác động lên hệ thần kinh trung ương: rối loạn ý thức, giảm tỉnh táo, trí nhớ giảm, mệt mỏi, đau rát họng, đỏ và nóng da, hôn mê,…
• Đau đầu, đau thái dương, đau hốc mắt, đau xương khớp, toàn thân đều đau nhức.

Khi những dấu hiệu trên xuất hiện thì bệnh nhân cần đi khám và kiểm tra ngay để chẩn đoán, điều trị bệnh kịp thời. Tránh nguy cơ biến chứng có thể đe dọa đến tính mạng.

Nếu không được điều trị hoặc can thiệp muộn, bệnh cúm gia cầm H5N1 có thể dẫn đến những nguy cơ biến chứng sau:

• Bội nhiễm tai mũi họng – tỷ lệ cao đối với trẻ nhỏ.
• Tổn thương các cơ quan trong hệ hô hấp: viêm phổi, viêm phế quản.
• Suy đa tạng: suy gan, thận, não, suy giảm hệ miễn dịch do giảm mạnh số lượng bạch cầu trong máu.
• Các biến chứng khác: viêm cơ tim, viêm màng ngoài tim, viêm màng não lympho, phù não, đông máu nội mạch rải rác,…

Nguyên nhân cúm gà

Bệnh cúm gia cầm H5N1 là do phân nhóm H5N1 của virus cúm A gây nên. Loại virus này thường trú ngụ trong các loài gia cầm, động vật có vú và lây cho con người. Nguyên nhân gây bệnh rất đa dạng, thường là do:

• Ăn trứng và thịt gia cầm chưa được nấu chín.
• Những nơi bán trứng, gia cầm và các khu chợ trời không đảm bảo vệ sinh.
• Sinh sống gần những trang trại lợn và gia cầm khiến virus có cơ hội gia tăng nhanh chóng. 

Lý do virus cúm A/H5N1 trở thành “sát thủ” nguy hiểm và khiến nhân loại phải đặc biệt quan tâm là vì:

• Đây là chủng virus có khả năng cho ra đời các biến thể với tốc độ rất nhanh, có thể chứa nhiều gen của nhiều loài động vật khác nhau.
• Virus do chim đào thải qua đường phân và tồn tại trong phân chim tới 10 ngày. Sức sống mãnh liệt của virus kèm theo tập tính của các đàn chim di cư khiến cho virus cúm A/H5N1 trở nên dễ lây lan và nguy hiểm hơn bao giờ hết.
• Loại virus này có thể gây ra những biến chứng nguy hiểm cho sức khỏe con người. Theo đó, H5N1 được phân thành 2 nhóm là: virus độc lực cao (HPAI) và virus độc lực thấp (LPAI).
• Virus có thể lây từ gia cầm sang con người và lây từ người sang người, dễ phát triển thành đại dịch.
• Virus có khả năng tồn tại rất lâu trong môi trường bên ngoài. Thông thường nó sẽ chết ở nhiệt độ 600 độ C (trong 30 phút) hoặc 56 độ C (trong 3 giờ). Các chất tẩy rửa như iodin, formalin có thể đánh bay virus. Nhưng những nhóm virus độc lực cao thì thời gian sống sót của chúng ở ngoài môi trường sẽ lâu hơn (thậm chí là 35 ngày ở mức 40 độ C). Nếu cho cấp đông virus, nó có thể tồn tại trong hàng nhiều năm.

Chẩn đoán cúm gà

Xét nghiệm là phương pháp chẩn đoán nhiễm virus H5N1. Các loại bệnh phẩm được mang đi xét nghiệm bao gồm máu tĩnh mạch, dịch mũi/họng, dịch hút phế quản, mẫu sinh thiết phổi, phế quản hoặc mô phổi sau tử vong. 

Các phương pháp thông dụng hiện nay bao gồm: 

• Kỹ thuật RT-PCR (kỹ thuật di truyền phân tử)
• Kỹ thuật Sequencing (xác định trình tự chuỗi nucleotide)
• Kỹ thuật HI (kỹ thuật ngăn ngưng kết hồng cầu)
• Kỹ thuật ELISA (miễn dịch hấp phụ gắn men)
• Kỹ thuật phân lập virus
• Kỹ thuật trung hòa vi lượng

Điều trị cúm gà

Khi phát hiện nhiễm bệnh cúm H5N1, người bệnh cần nhanh chóng được chăm sóc y tế và điều trị kịp thời, càng sớm càng tốt trong 48 giờ từ khi khởi phát dấu hiệu để hạn chế nguy cơ bệnh trở nặng. Trong mọi trường hợp, thuốc kháng virus oseltamivir thường được sử dụng bởi thuốc này có khả năng giúp giảm mức độ nguy hiểm của bệnh, từ đó giảm nguy cơ tử vong. Nếu không có hoặc không đáp ứng thì có thể dùng zanamivir để điều trị H5N1 ở người.

Với các triệu chứng như sốt cao, ho có đờm, đau khớp,… người bệnh sẽ dùng thêm thuốc theo chỉ định bác sĩ như thuốc hạ sốt, chống viêm corticosteroid, kháng sinh.

Ở mức độ bệnh có thể điều trị tại nhà, một số việc làm dưới đây sẽ hỗ trợ người bệnh rút ngắn thời gian nhiễm bệnh hơn.

• Dành nhiều thời gian nghỉ ngơi
• Sinh hoạt trong môi trường thoáng khí, nhiệt độ phòng không quá nóng hoặc lạnh, hạn chế phòng máy lạnh
• Chú ý giữ vệ sinh, sát khuẩn họng bằng nước muối loãng nhiều lần trong ngày; nên kết hợp xịt mũi để hạn chế viêm nhiễm đường hô hấp
• Ăn chín uống sôi, ưu tiên các thực phẩm/món ăn dễ tiêu, giàu dinh dưỡng và uống nhiều nước.

Phòng ngừa bệnh

Hiện tại vaccine phòng ngừa cúm A H5N1 vẫn đang trong giai đoạn phát triển, chưa phổ biến rộng rãi. Cả thuốc đặc trị hay phòng ngừa vẫn đang được nghiên cứu. Do đó để phòng ngừa H5N1, chúng ta cần tập trung vào các yếu tố sau:

• Vệ sinh cá nhân, vệ sinh ăn uống: Không tiêu thụ sản phẩm từ gia cầm mắc bệnh, nấu chín kỹ thịt gia cầm/ các sản phẩm từ gia cầm, vệ sinh/ sát khuẩn đường mũi họng hằng ngày.
• Hạn chế tiếp xúc gần với người mắc bệnh, gia cầm nhiễm bệnh. Nếu cần tiếp xúc thì phải trang bị các thiết bị phòng bệnh (khẩu trang, kính, mũ, quần áo bảo hộ) và rửa tay trước – sau khi tiếp xúc.
• Nâng cao sức khỏe: Ăn uống, nghỉ ngơi, rèn luyện điều độ là cách giúp tăng cường sức khỏe nói chung và hệ miễn dịch nói riêng; từ đó khả năng chống đỡ bệnh tật sẽ tốt lên.

Hy vọng những chia sẻ trên giúp bạn hiểu hơn về bệnh Cúm gà (H5N1). Hãy chủ động thực hiện các biện pháp phòng ngừa. Khi có biểu hiện viêm đường hô hấp cấp như: sốt cao, đau ngực, khó thở, đau đầu, đau cơ, mệt mỏi, đau họng, ho… Cần đến ngay các cơ sở y tế gần nhất để được khám và điều trị kịp thời.

Xin lưu ý: Thông tin trong bài viết chỉ mang tính chất tham khảo. Độc giả vui lòng liên hệ với Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên viên y tế để được tư vấn cụ thể và chính xác nhất.