Cúm mùa: Triệu chứng, cách phòng ngừa và điều trị hiệu quả

Bẹnh cúm mùa là bệnh truyền nhiễm cấp tính, chủ yếu do các chủng virus cúm gây ra, xuất hiện quanh năm và nhiều hơn khi thời tiết chuyển sang giao mùa, đặc biệt mùa đông xuân. Khác với cảm thông thường, virus cúm mùa có tính chất dễ biến đổi chủng nên mỗi năm thường xuất hiện các chủng virut cúm mới, vượt ra ngoài tầm kiểm soát của hệ thống miễn dịch của cơ thể. Do đó, việc phòng bệnh và chữa bệnh trở nên khó khăn hơn, tỷ lệ tử vong cũng cao hơn, đặc biệt với người cao tuổi.

Theo ước tính của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), hàng năm có khoảng 5-10% người lớn trưởng thành và khoảng 20-30% trẻ em bị nhiễm cúm, trong đó có khoảng 3 – 5 triệu trường hợp có diễn biến nặng và khoảng 250 – 500 nghìn người tử vong. Tại Việt Nam, hàng năm ghi nhận khoảng 1,5 triệu – 1,8 triệu trường hợp mắc hội chứng cúm.

Cúm mùa là gì?

Cúm mùa (hay còn gọi là influenza) là một bệnh nhiễm trùng đường hô hấp cấp tính do virus cúm gây ra. Bệnh lây lan rất nhanh chóng và có thể gây ra các triệu chứng từ nhẹ đến nặng, thậm chí dẫn đến các biến chứng nguy hiểm. Cúm mùa không giống như cảm lạnh thông thường. Cảm lạnh thường gây ra các triệu chứng nhẹ như sổ mũi, nghẹt mũi, hắt hơi, trong khi cúm mùa thường có các triệu chứng nghiêm trọng hơn như sốt cao, đau nhức cơ thể, ho khan và mệt mỏi kéo dài.

Thời gian ủ bệnh 2-3 ngày, bệnh lây lan rất nhanh và dễ dàng qua các hạt nhỏ bị người nhiễm ho bắn vào không khí và tiếp xúc trực tiếp với các đồ vật bị nhiễm virus cúm sau đó làm lây nhiễm qua đường mũi họng.

Phân loại cúm mùa

Virus cúm được chia thành bốn loại chính: A, B, C và D.

• Cúm A: Đây là loại virus cúm phổ biến nhất và gây ra các đợt dịch lớn trên toàn cầu. Virus cúm A liên tục biến đổi, tạo ra các chủng mới, do đó chúng ta cần tiêm phòng cúm hàng năm.
• Cúm B: Loại virus này cũng gây ra các đợt dịch, nhưng thường ít nghiêm trọng hơn cúm A.
• Cúm C: Virus cúm C thường chỉ gây ra các bệnh nhẹ và không gây ra dịch lớn.

Triệu chứng cúm mùa

Triệu chứng cúm mùa thường xuất hiện đột ngột và kéo dài từ vài ngày đến một tuần hoặc hơn. Mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng có thể khác nhau tùy thuộc vào từng người.

Triệu chứng thường gặp

• Sốt cao: Thường trên 38 độ C, có thể kèm theo rét run.
• Ho: Ho khan hoặc ho có đờm, có thể kéo dài và gây đau rát họng.
• Đau họng: Cảm giác đau rát, khó chịu khi nuốt.
• Đau nhức cơ thể: Đau mỏi các cơ bắp, đặc biệt là ở lưng, vai và chân.
• Mệt mỏi: Cảm giác kiệt sức, không muốn làm gì.
• Đau đầu: Đau đầu dữ dội, có thể kèm theo chóng mặt.

Triệu chứng ít gặp

Ngoài các triệu chứng thường gặp, một số người có thể gặp các triệu chứng ít gặp hơn như:

• Đau bụng: Đau bụng âm ỉ hoặc dữ dội.
• Buồn nôn và nôn: Cảm giác buồn nôn, có thể nôn mửa.
• Tiêu chảy: Đi ngoài phân lỏng nhiều lần trong ngày.

Đa số các triệu chứng đều hết trong vòng một tuần, nhưng cũng có thể gây ra bệnh trầm trọng và tử vong ở nhóm có nguy cơ cao nên cần đặc  biệt lưu ý.

Nguyên nhân gây lây nhiễm cúm mùa

Nguyên nhân gây cúm mùa là do virus cúm. Virus này lây lan qua đường hô hấp, chủ yếu qua các giọt bắn khi người bệnh ho, hắt hơi hoặc nói chuyện.

Đường lây truyền

• Giọt bắn: Khi người bệnh ho, hắt hơi hoặc nói chuyện, các giọt bắn chứa virus cúm sẽ phát tán vào không khí và có thể lây nhiễm cho người khác khi họ hít phải.
• Tiếp xúc: Virus cúm cũng có thể lây lan khi chạm vào các bề mặt bị nhiễm virus, sau đó chạm vào mắt, mũi hoặc miệng.

Cúm mùa thường không nguy hiểm đối với những người khỏe mạnh. Tuy nhiên, bệnh có thể trở nên nghiêm trọng và gây ra các biến chứng nguy hiểm, thậm chí tử vong ở một số đối tượng sau:

• Người cao tuổi (trên 65 tuổi): Hệ miễn dịch của người cao tuổi thường suy yếu, khiến họ dễ bị nhiễm bệnh và gặp các biến chứng nặng hơn.
• Trẻ em dưới 5 tuổi: Hệ miễn dịch của trẻ em còn non yếu, đặc biệt là trẻ dưới 2 tuổi, dễ bị virus tấn công và gây ra các biến chứng.
• Người có bệnh mãn tính: Những người mắc các bệnh mãn tính như tim mạch, phổi, tiểu đường, suy thận, hen suyễn,… có hệ miễn dịch kém hơn, dễ bị cúm và các biến chứng.
• Phụ nữ mang thai: Hệ miễn dịch của phụ nữ mang thai có những thay đổi, khiến họ dễ bị nhiễm bệnh hơn và có nguy cơ gặp các biến chứng như viêm phổi, sảy thai, sinh non.
• Người có hệ miễn dịch suy yếu: Những người đang điều trị các bệnh ức chế miễn dịch hoặc mắc các bệnh như HIV/AIDS có hệ miễn dịch suy yếu, dễ bị nhiễm cúm và các biến chứng nặng.

Phòng ngừa cúm mùa

Tiêm vacxin phòng bệnh cúm

Cách tốt nhất để phòng ngừa cúm là tiêm phòng. Trung tâm kiểm soát và phòng bệnh Hoa Kỳ (CDC) khuyến cáo, tất cả mọi người từ 6 tháng tuổi trở lên nên tiêm ngừa vắc xin cúm mùa hàng năm vào cuối tháng mười nếu có thể. Tuy nhiên, nếu virut cúm đang lưu hành, nên tiếp tục trong suốt mùa cúm.

Tại Việt Nam, có 4 loại vắc xin cúm mùa phổ biến, đã được cấp phép lưu hành, đó là:

• Vaxigrip Tetra (Pháp): Đây là loại vắc xin bất hoạt, được sản xuất bởi tập đoàn dược phẩm Sanofi Pasteur (Pháp). Vắc xin này phòng ngừa 4 chủng virus cúm, bao gồm 2 chủng cúm A (H1N1, H3N2) và 2 chủng cúm B (Yamagata, Victoria). Vaxigrip Tetra được tiêm cho trẻ từ 6 tháng tuổi trở lên và người lớn.
• Influvac Tetra (Hà Lan): Influvac Tetra là vắc xin bất hoạt do hãng Abbott (Hà Lan) sản xuất. Vắc xin này cũng phòng ngừa 4 chủng virus cúm tương tự như Vaxigrip Tetra và được chỉ định tiêm cho trẻ từ 6 tháng tuổi trở lên và người lớn.
• GCFlu Quadrivalent (Hàn Quốc): Vắc xin này được sản xuất bởi hãng Green Cross (Hàn Quốc), là vắc xin bất hoạt, chứa các kháng nguyên giúp phòng ngừa 4 chủng cúm A (H1N1, H3N2) và 2 chủng cúm B (Yamagata, Victoria). GCFlu Quadrivalent được tiêm cho trẻ từ 6 tháng tuổi trở lên và người lớn.
• Ivacflu-S (Việt Nam): Đây là vắc xin cúm được nghiên cứu và sản xuất tại Việt Nam bởi Viện Vắc xin và Sinh phẩm Y tế IVAC. Ivacflu-S là vắc xin bất hoạt, phòng ngừa 3 chủng cúm, bao gồm cúm A (H3N2), cúm A (H1N1) và cúm B (Victoria/Yamagata). Vắc xin này được chỉ định tiêm cho người lớn từ 18 đến 60 tuổi.

Vệ sinh cá nhân

• Rửa tay thường xuyên: Rửa tay bằng xà phòng và nước sạch trong ít nhất 20 giây, đặc biệt là sau khi ho, hắt hơi, chạm vào các bề mặt công cộng hoặc trước khi ăn uống.
• Che miệng khi ho, hắt hơi: Sử dụng khăn giấy hoặc khuỷu tay để che miệng và mũi khi ho hoặc hắt hơi, sau đó vứt khăn giấy vào thùng rác và rửa tay sạch sẽ.
• Hạn chế chạm vào mặt: Tránh chạm vào mắt, mũi và miệng, vì đây là những con đường virus dễ dàng xâm nhập vào cơ thể.

Vệ sinh môi trường

• Giữ gìn vệ sinh nhà cửa, nơi làm việc: Thường xuyên lau dọn các bề mặt, đồ vật thường xuyên chạm vào bằng dung dịch khử khuẩn.
• Thông thoáng không khí: Mở cửa sổ để không khí lưu thông, tránh để không gian bí bách, tạo điều kiện cho virus phát triển.

Tăng cường sức đề kháng

• Chế độ ăn uống: Ăn uống đầy đủ chất dinh dưỡng, tăng cường rau xanh, trái cây, bổ sung vitamin và khoáng chất.
• Tập luyện: Tập thể dục đều đặn giúp tăng cường sức khỏe tim mạch và hệ miễn dịch.
• Nghỉ ngơi: Ngủ đủ giấc, tránh căng thẳng, stress.

Điều trị cúm mùa

Nếu không may mắc cúm mùa, việc điều trị kịp thời và đúng cách sẽ giúp bạn nhanh chóng hồi phục và tránh các biến chứng nguy hiểm.

Điều trị tại nhà

Trong trường hợp các triệu chứng nhẹ, bạn có thể tự điều trị tại nhà bằng các biện pháp sau:

• Nghỉ ngơi đầy đủ: Đây là yếu tố quan trọng nhất. Hãy dành thời gian nghỉ ngơi, tránh hoạt động gắng sức để cơ thể có thời gian phục hồi.
• Bù nước: Uống đủ nước, đặc biệt là nước ấm, nước ép trái cây, trà gừng,… để tránh mất nước do sốt và ho.
• Sử dụng thuốc không kê đơn: Bạn có thể sử dụng các thuốc hạ sốt, giảm đau không kê đơn như paracetamol hoặc ibuprofen để giảm các triệu chứng sốt, đau đầu, đau nhức cơ thể. Lưu ý: Tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc dược sĩ trước khi sử dụng bất kỳ loại thuốc nào.
• Súc họng bằng nước muối ấm: Súc họng thường xuyên bằng nước muối ấm giúp giảm đau họng và ngăn ngừa nhiễm trùng.

Khi nào cần đến bác sĩ?

Mặc dù có thể tự điều trị tại nhà đối với các trường hợp nhẹ, nhưng bạn cần đến bác sĩ ngay lập tức nếu có các dấu hiệu sau:

• Sốt cao liên tục: Sốt trên 39 độ C không hạ sau khi dùng thuốc hạ sốt.
• Khó thở: Thở nhanh, thở nông, cảm giác hụt hơi.
• Đau ngực: Đau ngực dữ dội, cảm giác tức ngực.
• Ho ra máu: Ho có lẫn máu.
• Đau đầu dữ dội: Đau đầu không giảm sau khi dùng thuốc giảm đau.
• Buồn nôn và nôn liên tục: Nôn mửa nhiều lần, không thể ăn uống được.
• Lú lẫn: Cảm giác lú lẫn, mất phương hướng.
• Co giật: Động kinh.
• Các triệu chứng không cải thiện: Sau vài ngày điều trị tại nhà mà các triệu chứng không thuyên giảm.

Biến chứng của cúm mùa

Cúm mùa nếu không được điều trị đúng cách có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm, đặc biệt là ở trẻ em, người lớn tuổi và những người có bệnh mãn tính.

Biến chứng thường gặp

• Viêm phổi: Đây là biến chứng thường gặp và nguy hiểm nhất của cúm mùa. Viêm phổi có thể gây suy hô hấp, thậm chí tử vong.
• Viêm xoang: Cúm mùa có thể làm tăng nguy cơ viêm xoang do các xoang bị tắc nghẽn bởi dịch nhầy.
• Viêm tai giữa: Tương tự như viêm xoang, cúm mùa cũng có thể dẫn đến viêm tai giữa, đặc biệt là ở trẻ em.
• Viêm phế quản: Viêm phế quản là tình trạng viêm nhiễm đường thở dưới, gây ho, khó thở.

Biến chứng nguy hiểm

Ngoài các biến chứng thường gặp, cúm mùa cũng có thể gây ra các biến chứng nguy hiểm hơn, nhưng ít gặp hơn, như:

• Suy hô hấp cấp tính: Tình trạng phổi không thể cung cấp đủ oxy cho cơ thể.
• Viêm não: Viêm não là tình trạng viêm nhiễm não, có thể gây tổn thương não vĩnh viễn.
• Viêm cơ tim: Viêm cơ tim là tình trạng viêm nhiễm cơ tim, có thể dẫn đến suy tim.

Cúm mùa là một bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng. Việc hiểu rõ về các triệu chứng, nguyên nhân và cách phòng ngừa cúm mùa là vô cùng quan trọng để bảo vệ sức khỏe bản thân và cộng đồng. Hãy chủ động tiêm phòng cúm hàng năm, thực hiện các biện pháp vệ sinh cá nhân và vệ sinh môi trường, tăng cường sức đề kháng để phòng tránh cúm mùa hiệu quả. Nếu có bất kỳ dấu hiệu nghi ngờ mắc cúm, hãy đến ngay cơ sở y tế để được thăm khám và điều trị kịp thời. Đừng chủ quan với cúm mùa, hãy bảo vệ sức khỏe của bạn và những người thân yêu!

Xem thêm: 

Dịch cúm mùa tại Nhật Bản 2025 nguy hiểm ra sao?

Tình hình dịch cúm mùa năm 2025 gia tăng sau “Tết”

Câu hỏi thường gặp (FAQ)

Dưới đây là một số câu hỏi thường gặp về cúm mùa:

1. Cúm mùa và cảm lạnh khác nhau như thế nào?

2. Có nên tiêm phòng cúm hàng năm không?

Virus cúm liên tục biến đổi, do đó, việc tiêm phòng cúm hàng năm là rất quan trọng để đảm bảo bạn được bảo vệ trước các chủng virus cúm mới. Vắc xin cúm được cập nhật hàng năm để phù hợp với các chủng virus đang lưu hành.

Nguồn tham khảo: Tổng hợp

Xin lưu ý: Thông tin trong bài viết chỉ mang tính chất tham khảo. Độc giả vui lòng liên hệ với Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên viên y tế để được tư vấn cụ thể và chính xác nhất.