Hội chứng miệng bỏng rát là gì? Cách hạn chế sự tiến triển bệnh

Bạn thường xuyên cảm thấy miệng như bị bỏng rát, khó chịu mà không xác định được nguyên nhân, đó có thể là dấu hiệu của hội chứng miệng bỏng rát. Tình trạng này không chỉ gây ra cảm giác khó chịu mà còn ảnh hưởng đến việc ăn uống, giao tiếp hàng ngày. Hãy cùng Pharmacity tìm hiểu về hội chứng này, cũng như nguyên nhân và cách điều trị ngay sau đây.

Tổng quan về hội chứng miệng bỏng rát

Hội chứng miệng bỏng rát, còn được gọi là Burning Mouth Syndrome (BMS) là một tình trạng gây ra cảm giác nóng rát, bỏng rát hoặc tê rần trong miệng, thường tập trung ở lưỡi, nướu, môi, bên trong má hoặc vòm miệng. Cảm giác này có thể kéo dài liên tục hoặc xuất hiện từng cơn, gây ra sự khó chịu đáng kể cho người bệnh. Khác với một bệnh cụ thể, hội chứng này là tập hợp các triệu chứng và chưa xác định được nguyên nhân chính xác gây ra tình trạng này.

Cảm giác nóng rát lan tỏa khắp khoang miệng, tạo nên một cảm giác như đốt cháy lan rộng. Theo thống kê, chỉ khoảng 2% dân số mắc phải hội chứng này, với tỷ lệ phụ nữ cao hơn nam giới. Ngoài triệu chứng đau rát tại chỗ, người bệnh còn gặp phải nhiều khó khăn trong sinh hoạt như khó ăn, khó ngủ, thậm chí dẫn đến các vấn đề về tâm lý như phiền muộn và lo âu.

Dấu hiệu, triệu chứng thường gặp của hội chứng miệng bỏng rát

Hội chứng gây ra cảm giác nóng rát, khó chịu kéo dài trong khoang miệng, thường không có nguyên nhân rõ ràng, với các dấu hiệu thường gặp bao gồm:

• Cảm giác nóng rát: Đây là dấu hiệu đặc trưng nhất, cảm giác này có thể xuất hiện đột ngột hoặc từ từ tăng dần và có thể lan tỏa khắp khoang miệng hoặc tập trung ở một số vùng nhất định như lưỡi, môi, nướu, vòm miệng, mặt trong má.
• Khô miệng: Cảm giác khô miệng thường đi kèm với cảm giác nóng rát, khiến người bệnh luôn có cảm giác khát nước.
• Rối loạn vị giác: Vị giác có thể bị thay đổi, cảm thấy đắng, mặn hoặc kim loại, trong một số trường hợp, người bệnh có thể hoàn toàn mất vị giác.
• Cảm giác khác: Ngoài ra, người bệnh còn có thể cảm thấy ngứa ran, châm chích, tê bì hoặc đau nhức trong miệng.

Người bệnh thường xuyên gặp phải các cảm giác khó chịu trong miệng, bắt đầu ngay sau khi thức giấc và tăng dần về cường độ trong suốt cả ngày. Các triệu chứng này có tính chất mãn tính, kéo dài từ vài tháng đến vài năm.

Thú vị là những dấu hiệu thường thuyên giảm tạm thời trong khi ăn uống. Trong một số trường hợp hiếm gặp, các triệu chứng có thể tự biến mất hoặc xuất hiện một cách thất thường. Tuy nhiên, không có bất kỳ tổn thương thực thể nào được quan sát thấy trong khoang miệng.

Nguyên nhân dẫn đến hội chứng miệng bỏng rát

Dựa trên phân tích về nguồn gốc, hội chứng miệng bị bỏng rát được phân loại thành hai loại khác nhau.

Miệng bỏng rát nguyên phát

Hội chứng miệng bỏng rát nguyên phát là tình trạng cảm giác nóng rát, khó chịu kéo dài trong khoang miệng mà nguyên nhân vẫn chưa được xác định rõ ràng. Sau khi loại trừ tất cả các yếu tố gây bệnh tiềm ẩn thông qua khám lâm sàng và các xét nghiệm chuyên sâu, các trường hợp này được xếp vào nhóm nguyên phát.

Nguyên nhân có thể liên quan đến các vấn đề về thần kinh, cụ thể là các dây thần kinh cảm giác và vị giác. Sự rối loạn chức năng của các dây thần kinh này, dù ở vị trí ngoại biên (các dây thần kinh ở phía ngoài) hay trung ương (các tế bào thần kinh trong não), đều có thể gây ra cảm giác bỏng rát khó chịu.

Miệng bỏng rát thứ phát

Miệng bỏng rát thứ phát là một tình trạng mà cảm giác nóng rát, khó chịu trong miệng xuất hiện do các nguyên nhân cụ thể, có thể xác định được. Không giống như hội chứng miệng bỏng rát nguyên phát, nơi nguyên nhân vẫn chưa rõ ràng, hội chứng thứ phát thường liên quan đến các bệnh lý hoặc tình trạng sức khỏe khác.

• Vấn đề về tuyến nước bọt: Khô miệng là một trong những nguyên nhân phổ biến, có thể do tác dụng phụ của các loại thuốc như thuốc huyết áp và thuốc kháng histamine. Ngoài ra, các rối loạn tự miễn cũng có thể ảnh hưởng đến tuyến nước bọt, gây ra tình trạng này.
• Nhiễm trùng: Các loại nhiễm trùng như nhiễm nấm Candida, thường gặp ở miệng, và nhiễm virus herpes simplex có thể gây ra triệu chứng bỏng rát trong miệng.
• Thiếu hụt dinh dưỡng: Thiếu các vitamin nhóm B và các khoáng chất như sắt và kẽm cũng có thể dẫn đến hội chứng miệng bỏng rát, do cơ thể không nhận đủ các chất dinh dưỡng cần thiết.
• Dị ứng: Dị ứng với thực phẩm, mỹ phẩm, hoặc các chất liệu nha khoa có thể gây ra phản ứng trong miệng, dẫn đến cảm giác bỏng rát khó chịu.
• Rối loạn tiêu hóa: Trào ngược dạ dày thực quản (GERD) là một trong những nguyên nhân gây ra hội chứng, do axit từ dạ dày trào ngược lên miệng.
• Tác dụng phụ của thuốc: Nhiều loại thuốc có tác dụng phụ gây khô miệng hoặc cảm giác nóng rát, làm tăng nguy cơ mắc hội chứng này.
• Thói quen xấu: Các thói quen như cắn môi, lưỡi, nghiến răng, hoặc lạm dụng nước súc miệng có cồn có thể gây tổn thương miệng và dẫn đến cảm giác bỏng rát.
• Rối loạn nội tiết: Các rối loạn nội tiết như tiểu đường hoặc suy giáp có thể ảnh hưởng đến sức khỏe miệng, gây ra hội chứng miệng bỏng rát.
• Các yếu tố khác: Xạ trị vùng đầu cổ, răng giả hoặc hàm giả không vừa và các vấn đề tâm lý như stress, lo âu cũng có thể là nguyên nhân dẫn đến hội chứng này.

Các yếu tố làm tăng nguy cơ mắc hội chứng miệng bỏng rát

Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng, một số yếu tố có nguy cơ cao mắc phải hội chứng này hơn so với người bình thường, cụ thể:

• Giới tính: Phụ nữ đặc biệt là ở giai đoạn tiền mãn kinh và mãn kinh, có tỷ lệ mắc cao hơn nam giới. Sự thay đổi nội tiết tố trong giai đoạn này được cho là một trong những nguyên nhân chính.
• Tuổi tác: Những người trên 50 tuổi thường dễ mắc bệnh hơn.
• Sức khỏe tổng thể: Những người mới ốm dậy, có hệ miễn dịch kém hoặc đang mắc các bệnh mãn tính như đau cơ xơ hóa, bệnh Parkinson, rối loạn tự miễn, bệnh về hệ thần kinh thường dễ bị ảnh hưởng.
• Các yếu tố liên quan đến răng miệng: Việc thực hiện các thủ thuật nha khoa, đặc biệt là các thủ thuật phức tạp, hoặc các chấn thương ở miệng cũng có thể là nguyên nhân gây ra hội chứng này.
• Yếu tố tâm lý: Căng thẳng, lo âu, trầm cảm kéo dài có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh.

Cách điều trị hiệu quả hội chứng miệng bỏng rát

Quá trình chẩn đoán thường đòi hỏi sự phối hợp của nhiều chuyên gia, bao gồm nha khoa, nội khoa và đôi khi cả tâm lý. Bác sĩ sẽ tiến hành kiểm tra kỹ lưỡng khoang miệng, hỏi về tiền sử bệnh lý, thói quen sinh hoạt và các loại thuốc đang sử dụng. Ngoài ra, một số xét nghiệm chuyên sâu như xét nghiệm máu, sinh thiết mô, xét nghiệm dị ứng, định lượng nước bọt, chụp hình ảnh học (CT, MRI) và đánh giá tâm lý cũng có thể được chỉ định.

Hội chứng miệng bỏng rát thứ phát thường có thể cải thiện đáng kể khi điều trị được bệnh lý nền. Việc điều trị sẽ tập trung vào việc loại bỏ nguyên nhân gốc rễ gây ra tình trạng này. Tùy thuộc vào từng trường hợp, bác sĩ có thể chỉ định các phương pháp điều trị khác nhau như:

• Điều trị bệnh nền: Đối với các bệnh lý như viêm loét miệng, nhiễm nấm, thiếu hụt vitamin,… việc điều trị trực tiếp các bệnh này sẽ giúp giảm thiểu cảm giác bỏng rát.
• Điều chỉnh thuốc: Nếu thuốc đang sử dụng gây ra tác dụng phụ là bỏng rát miệng, bác sĩ có thể thay đổi loại thuốc hoặc điều chỉnh liều lượng.
• Thay đổi lối sống: Tránh các chất kích thích như thuốc lá, rượu, đồ ăn cay nóng, thức uống có tính axit. Chú ý vệ sinh răng miệng đúng cách và sử dụng các loại thực phẩm mềm, dễ tiêu.
• Điều trị hỗ trợ: Bổ sung các vitamin, khoáng chất cần thiết, giảm stress, thay răng giả hoặc hàm giả khi cần thiết.

Hội chứng miệng bỏng rát nguyên phát hiện vẫn chưa có phương pháp điều trị dứt điểm. Tuy nhiên, một số biện pháp có thể giúp giảm thiểu đáng kể các triệu chứng khó chịu, bao gồm:

• Thay thế nước bọt: Sử dụng các sản phẩm như kẹo cao su không đường, nước súc miệng đặc biệt để tăng cường tiết nước bọt.
• Giảm đau tại chỗ: Sử dụng gel hoặc nước súc miệng chứa lidocaine để làm tê tạm thời vùng miệng.
• Điều trị thần kinh: Thuốc chống co giật, thuốc chống trầm cảm có thể giúp giảm đau thần kinh và cải thiện cảm giác bỏng rát.
• Liệu pháp tâm lý: Các kỹ thuật như liệu pháp nhận thức hành vi có thể giúp người bệnh đối phó tốt hơn với các triệu chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống.

Cách hạn chế sự tiến triển của hội chứng miệng bỏng rát

Để giảm thiểu cảm giác khó chịu và hạn chế diễn tiến của hội chứng miệng bỏng rát, bạn có thể áp dụng một số thói quen sinh hoạt lành mạnh như sau:

• Uống đủ nước: Duy trì cơ thể đủ nước giúp làm dịu niêm mạc miệng, giảm cảm giác khô và rát, có thể uống nước lọc hoặc ngậm nước đá để làm mát vùng miệng.
• Điều chỉnh chế độ ăn: Hạn chế tối đa các loại thực phẩm và đồ uống có tính axit cao, cay nóng, hoặc chứa cồn như: trái cây họ cam quýt, cà chua, cà phê, rượu bia, đồ uống có ga. Ngoài ra, nên tránh các thực phẩm có vị cay nồng hoặc chứa tinh dầu bạc hà, quế.
• Chọn sản phẩm chăm sóc răng miệng phù hợp: Sử dụng kem đánh răng dành cho răng nhạy cảm, không chứa chất tạo bọt hoặc tinh dầu bạc hà.
• Giảm căng thẳng: Stress là một trong những yếu tố làm trầm trọng thêm tình trạng bỏng rát miệng. Hãy tìm cách thư giãn, như tập yoga, thiền định, hoặc các hoạt động bạn yêu thích để giảm căng thẳng.
• Khám răng định kỳ: Việc thăm khám nha sĩ thường xuyên giúp phát hiện và điều trị sớm các vấn đề răng miệng tiềm ẩn, từ đó giảm thiểu các triệu chứng khó chịu.

Hội chứng miệng bỏng rát không chỉ gây ra cảm giác khó chịu mà còn ảnh hưởng đáng kể đến chất lượng cuộc sống. Khi hiểu rõ về căn bệnh này, đồng thời nhận được sự hỗ trợ từ các chuyên gia y tế sẽ giúp bạn kiểm soát hội chứng và lấy lại cảm giác thoải mái.