Liệu chất phóng xạ có gây ung thư không?
Một số phương tiện chẩn đoán hình ảnh sử dụng đồng vị phóng xạ để khám phá bất thường trong cơ thể của bệnh nhân. Tuy nhiên, nhiều người đặt câu hỏi liệu chất phóng xạ có thể gây ra ung thư hay không? Bài viết này sẽ giúp bạn có câu trả lời cho thắc mắc đó.
Mối liên quan giữa phơi nhiễm phóng xạ và ung thư
Mối quan hệ giữa phơi nhiễm phóng xạ và ung thư chủ yếu dựa trên những quần thể tiếp xúc với mức độ phóng xạ cao như các nạn nhân sống sót sau vụ nổ bom nguyên tử ở Nhật Bản hoặc những người thực hiện các thủ thuật y tế liên quan đến chẩn đoán và điều trị bệnh. Các loại ung thư có liên quan tới phơi nhiễm phóng xạ bao gồm ung thư bạch cầu, ung thư vú, ung thư bàng quang, ung thư đại tràng, ung thư gan, ung thư phổi, ung thư thực quản, ung thư buồng trứng, ung thư đa u tủy, và ung thư dạ dày.
Ghi nhớ rằng việc tiếp xúc với phóng xạ ở mức độ thấp không gây nguy hại sức khỏe ngay lập tức, nhưng có thể tăng nguy cơ ung thư trong cuộc đời. Có nghiên cứu theo dõi các nhóm người đã tiếp xúc với phóng xạ, bao gồm cả những người sống sót sau bom nguyên tử và công nhân ngành phóng xạ. Từ những nghiên cứu này, chúng ta thấy rằng nguy cơ mắc bệnh ung thư tăng lên theo liều lượng phóng xạ tăng. Điều này có nghĩa là nguy cơ ung thư càng cao khi mức độ phóng xạ càng lớn. Ngược lại, nguy cơ ung thư do phơi nhiễm phóng xạ giảm khi liều lượng phóng xạ giảm xuống, và nguy cơ càng thấp khi liều lượng phóng xạ càng thấp.
Phơi nhiễm phóng xạ và nguy cơ ung thư
Phơi nhiễm phóng xạ ở mức độ thấp không gây nguy hại sức khỏe ngay lập tức, nhưng có thể tăng nguy cơ ung thư trong cuộc đời. Có nghiên cứu theo dõi các nhóm người đã tiếp xúc với phóng xạ, bao gồm cả những người sống sót sau bom nguyên tử và công nhân ngành phóng xạ. Từ những nghiên cứu này, chúng ta thấy rằng nguy cơ mắc bệnh ung thư tăng lên theo liều lượng phóng xạ tăng. Điều này có nghĩa là nguy cơ ung thư càng cao khi mức độ phóng xạ càng lớn. Ngược lại, nguy cơ ung thư do phơi nhiễm phóng xạ giảm khi liều lượng phóng xạ giảm xuống, và nguy cơ càng thấp khi liều lượng phóng xạ càng thấp.
Liều phóng xạ thường được đo bằng millisievert (mSv) – đơn vị quốc tế. Chỉ có khoảng 1% người phơi nhiễm phóng xạ 100 mSv hoặc thấp hơn có nguy cơ gây ung thư. Tại mức độ này, rất khó để xác định mức độ tác động lâu dài của ung thư gây ra bởi phóng xạ.
Một rủi ro thấp đối với từng cá nhân có thể dẫn đến tăng nguy cơ ung thư trong dân số lớn theo thời gian. Ví dụ, trong dân số một triệu người, việc nguy cơ ung thư tăng trung bình 1% đối với mỗi cá nhân có thể dẫn đến thêm 10.000 trường hợp ung thư.
Các yếu tố ảnh hưởng đến nguy cơ ung thư từ phóng xạ
Nguy cơ ung thư từ phơi nhiễm chất phóng xạ phụ thuộc vào loại phóng xạ, cách tiếp xúc và thời gian tiếp xúc. Tất cả những yếu tố này đều có vai trò quan trọng trong việc ước tính tác động của phóng xạ đối với sức khỏe.
Rủi ro tiếp xúc với chất phóng xạ cụ thể có thể phụ thuộc vào:
- Năng lượng phóng xạ phát ra
- Đặc tính sinh học của chất phóng xạ
- Tần suất tiếp xúc với phóng xạ
- Loại tiếp xúc: tiếp xúc từ bên ngoài cơ thể hay tiếp xúc từ bên trong
Tiếp xúc bên ngoài xảy ra khi nguồn phóng xạ nằm ngoài cơ thể. Còn tiếp xúc bên trong xảy ra khi chất phóng xạ xâm nhập vào cơ thể qua đường ăn, uống, hít thở hoặc tiêm (trong một số thủ thuật y tế). Hạt nhân phóng xạ có thể tạo ra mối đe dọa nghiêm trọng đối với sức khỏe nếu hít phải hoặc nuốt phải một lượng lớn.
Nguy cơ ung thư cũng phụ thuộc vào tốc độ chuyển hóa và loại bỏ chất phóng xạ khỏi cơ thể sau khi hít phải hoặc nuốt phải. Vị trí và thời gian tồn tại của hạt nhân phóng xạ trong cơ thể cũng có vai trò quan trọng.
Phơi nhiễm phóng xạ từ các xét nghiệm chẩn đoán hình ảnh
Các loại chất phóng xạ sử dụng trong xét nghiệm chẩn đoán hình ảnh không gây ung thư. Mức độ phơi nhiễm phóng xạ từ các xét nghiệm này thường rất thấp và an toàn. Các y bác sĩ sẽ chỉ định xét nghiệm khi cần thiết và nguy cơ từ phơi nhiễm phóng xạ ít so với lợi ích chẩn đoán và điều trị.
Dược chất phóng xạ trong điều trị ung thư
Ngoại trừ tác động tiêu cực lên cơ thể, phóng xạ còn được sử dụng trong điều trị ung thư thông qua dược chất phóng xạ. Liệu pháp dược chất phóng xạ (RPT) được thực hiện bằng cách đưa các nguyên tử phóng xạ đến các mục tiêu liên quan đến khối u.
Lợi ích của dược chất phóng xạ
RPT là một phương thức điều trị ung thư mới, có một số lợi thế so với các phương pháp trị liệu hiện có. Khác với xạ trị, phóng xạ trong RPT không được truyền từ bên ngoài cơ thể, mà được truyền theo cách có hệ thống hoặc cục bộ, tương tự như hóa trị hoặc nhắm mục tiêu sinh học. Phóng xạ chọn lọc những tế bào ung thư hoặc môi trường vi mô của chúng và gây tổn thương trực tiếp hoặc thông qua các phương tiện phân phối đặc biệt kết hợp với cơ chế sinh lý đặc trưng. Điều này cho phép áp dụng điều trị nhắm trúng đích mục tiêu.
Các hạt nhân phóng xạ với các đặc tính phát xạ khác nhau (chủ yếu là hạt β hoặc hạt α) được sử dụng để phát xạ. Trong hầu hết các trường hợp, các hạt nhân phóng xạ có thể được hiển thị bằng kỹ thuật hình ảnh y học hạt nhân để đánh giá mục tiêu điều trị. Điều này mang lại lợi ích lớn so với các phương pháp điều trị hiện có và cho phép tiếp cận y học chính xác để phân phối RPT.
Dược chất phóng xạ có an toàn?
Đối với bệnh nhân ung thư giai đoạn cao, tiên lượng không tốt dù đã đi qua nhiều phương pháp điều trị khác. RPT mở ra phương pháp điều trị quan trọng mới. So với hầu hết các phương pháp điều trị toàn thân khác, RPT đã chứng tỏ hiệu quả và ít có độc tính. Không giống như hóa trị, RPT không cần nhiều tháng hoặc chu kỳ điều trị và thường cho thấy kết quả sau một hoặc một số lần tiêm. Các tác dụng phụ như rụng tóc hoặc bị tổn thương thần kinh ngoại vi thường ít nghiêm trọng hơn so với hóa trị.
Dược chất phóng xạ đã được chứng minh là an toàn vì khả năng xác định liều hấp thụ, khả năng cung cấp bức xạ không thấm vào cơ chế kháng thuốc thông thường và khả năng kết hợp RPT với xạ trị ở liều lượng hợp lý và hấp thụ.
Vì những lợi ích và tính an toàn mà nó mang lại, dược chất phóng xạ mở ra hy vọng mới cho bệnh nhân ung thư. Chúng ta cần tiếp tục nghiên cứu và phát triển công nghệ này để ngày càng cải thiện việc chẩn đoán và điều trị ung thư.
Câu hỏi thường gặp
- Phơi nhiễm phóng xạ có gây ung thư?
- Liều lượng phơi nhiễm phóng xạ nguy hiểm như thế nào?
- Phơi nhiễm phóng xạ từ xét nghiệm chẩn đoán hình ảnh có an toàn không?
- Dược chất phóng xạ an toàn trong điều trị ung thư?
- RPT có lợi ích gì so với các phương pháp điều trị khác?
Cấu trúc nội dung tôi nêu lên phía trên cho thấy rằng phơi nhiễm phóng xạ có thể tăng nguy cơ ung thư trong cuộc đời.
Đối với nguy cơ ung thư, chỉ có khoảng 1% người phơi nhiễm phóng xạ 100 mSv hoặc thấp hơn có nguy cơ gây ung thư. Tuy nhiên, khó xác định mức độ tác động lâu dài của ung thư gây ra bởi phóng xạ.
Các loại chất phóng xạ sử dụng trong xét nghiệm chẩn đoán hình ảnh không gây ung thư và mức độ phơi nhiễm phóng xạ từ các xét nghiệm này thường rất thấp và an toàn.
Dược chất phóng xạ đã được chứng minh là an toàn vì khả năng xác định liều hấp thụ, khả năng cung cấp bức xạ không thấm vào cơ chế kháng thuốc thông thường và khả năng kết hợp RPT với xạ trị ở liều lượng hợp lý và hấp thụ.
RPT có nhiều lợi thế so với các phương pháp trị liệu hiện có, như không cần nhiều tháng hoặc chu kỳ điều trị, hiệu quả và ít tác dụng phụ nghiêm trọng hơn so với hóa trị.
Nguồn: Tổng hợp
