Ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn (osa): triệu chứng, nguyên nhân và biến chứng

Bạn có bao giờ thức dậy với cảm giác mệt mỏi, dù đã ngủ đủ giấc? Hay người thân của bạn than phiền về tiếng ngáy to của bạn, thậm chí là những khoảng lặng đáng sợ trong khi bạn ngủ? Nếu vậy, bạn có thể đang gặp phải tình trạng ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn (OSA). Đây là một rối loạn giấc ngủ nghiêm trọng, ảnh hưởng đến hàng triệu người trên toàn thế giới, và nếu không được điều trị kịp thời, nó có thể gây ra những biến chứng nguy hiểm cho sức khỏe.

Ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn (OSA) là gì?

Ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn (OSA) là một rối loạn đặc trưng bởi sự gián đoạn tạm thời của hơi thở trong khi ngủ. Những gián đoạn này xảy ra do sự tắc nghẽn hoàn toàn hoặc một phần đường thở trên, thường là do sự thư giãn quá mức của các cơ ở phía sau cổ họng. Khi đường thở bị tắc nghẽn, lượng oxy trong máu giảm xuống, khiến não bộ thức giấc để khôi phục lại nhịp thở. Những lần thức giấc này thường rất ngắn, đến mức người bệnh không nhận ra, nhưng chúng lặp đi lặp lại nhiều lần trong suốt đêm, làm gián đoạn giấc ngủ sâu và gây ra nhiều vấn đề sức khỏe.

OSA không chỉ là vấn đề của người lớn tuổi hay người thừa cân. Bất kỳ ai cũng có thể mắc phải, kể cả trẻ em. Tuy nhiên, một số yếu tố nhất định có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh, chúng ta sẽ tìm hiểu kỹ hơn ở phần sau. Việc nhận biết sớm các triệu chứng và tìm kiếm sự điều trị kịp thời là vô cùng quan trọng để ngăn ngừa những biến chứng nguy hiểm.

Triệu chứng của OSA

OSA thường biểu hiện qua nhiều triệu chứng khác nhau, và đôi khi chúng dễ bị nhầm lẫn với các vấn đề sức khỏe khác. Dưới đây là một số triệu chứng phổ biến nhất:

Triệu chứng chính

• Ngáy to: Đây là một trong những dấu hiệu dễ nhận biết nhất của OSA. Tiếng ngáy thường rất to và có thể bị gián đoạn bởi những khoảng lặng, sau đó là tiếng thở hổn hển hoặc tiếng khịt mũi.
• Ngừng thở trong khi ngủ: Đây là triệu chứng đặc trưng của OSA, nhưng thường chỉ được người ngủ cùng phát hiện. Những khoảng lặng này có thể kéo dài vài giây hoặc thậm chí cả phút.
• Buồn ngủ ban ngày: Do giấc ngủ bị gián đoạn liên tục, người bệnh thường cảm thấy buồn ngủ, mệt mỏi và uể oải vào ban ngày, ngay cả khi đã ngủ đủ 7-8 tiếng. Điều này có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến công việc, học tập và các hoạt động hàng ngày.

Triệu chứng khác

Bên cạnh những triệu chứng chính, OSA còn có thể gây ra một số triệu chứng khác, bao gồm:

• Thức giấc đột ngột với cảm giác khó thở hoặc nghẹt thở.
• Khô miệng hoặc đau họng vào buổi sáng.
• Đau đầu vào buổi sáng.
• Tăng huyết áp.
• Rối loạn nhịp tim.
• Khó tập trung, giảm trí nhớ.
• Thay đổi tâm trạng, dễ cáu gắt.
• Giảm ham muốn tình dục.

“Tôi từng nghĩ ngáy là chuyện bình thường, ai ngủ say mà chẳng ngáy. Nhưng từ khi biết mình bị OSA, tôi mới hiểu tiếng ngáy của mình không đơn giản chỉ là tiếng ồn, mà là dấu hiệu của một vấn đề sức khỏe nghiêm trọng.” – Chia sẻ từ một bệnh nhân OSA.

Nguyên nhân của OSA

Có nhiều yếu tố có thể góp phần vào sự phát triển của OSA. Hiểu rõ những yếu tố này sẽ giúp chúng ta có những biện pháp phòng ngừa hiệu quả.

Yếu tố rủi ro

• Thừa cân, béo phì: Đây là một trong những yếu tố nguy cơ hàng đầu của OSA. Lượng mỡ thừa ở vùng cổ có thể gây chèn ép đường thở.
• Tuổi cao: Nguy cơ mắc OSA tăng lên theo tuổi tác, do sự suy yếu của các cơ ở đường thở.
• Giới tính: Nam giới có nguy cơ mắc OSA cao hơn nữ giới.
• Tiền sử gia đình: Nếu trong gia đình có người mắc OSA, bạn cũng có nguy cơ cao hơn.
• Hút thuốc lá: Hút thuốc lá có thể gây viêm và sưng tấy đường thở, làm tăng nguy cơ tắc nghẽn.
• Sử dụng rượu bia: Rượu bia có thể làm giãn các cơ ở cổ họng, làm tăng nguy cơ ngưng thở khi ngủ.
• Cấu trúc giải phẫu đường thở bất thường: Một số người có cấu trúc hàm nhỏ, lưỡi to, hoặc amidan lớn, làm hẹp đường thở và tăng nguy cơ OSA.

Biến chứng của OSA

Nếu không được điều trị, ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn (OSA) có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng, ảnh hưởng đến cả sức khỏe thể chất và tinh thần.

Sức khỏe thể chất

• Tăng huyết áp: OSA là một yếu tố nguy cơ quan trọng của tăng huyết áp. Những cơn ngưng thở lặp đi lặp lại làm tăng áp lực lên hệ tim mạch, dẫn đến huyết áp cao.
• Bệnh tim mạch: OSA làm tăng nguy cơ mắc các bệnh tim mạch như bệnh mạch vành, suy tim, và rối loạn nhịp tim.
• Tai biến mạch máu não (đột quỵ): Nghiên cứu cho thấy OSA làm tăng nguy cơ đột quỵ.
• Đái tháo đường: OSA có liên quan đến kháng insulin và tăng nguy cơ mắc đái tháo đường type 2.

Sức khỏe tinh thần

• Trầm cảm: Mệt mỏi, khó tập trung và chất lượng giấc ngủ kém do OSA có thể dẫn đến trầm cảm.
• Lo âu: Cảm giác lo lắng về sức khỏe và những cơn ngưng thở cũng có thể gây ra lo âu.
• Giảm trí nhớ: Giấc ngủ bị gián đoạn ảnh hưởng đến khả năng ghi nhớ và tập trung.
• Suy giảm chất lượng cuộc sống: Mệt mỏi, buồn ngủ ban ngày và các vấn đề sức khỏe khác do OSA có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống, công việc và các mối quan hệ xã hội.

Chẩn đoán OSA

Việc chẩn đoán ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn (OSA) cần được thực hiện bởi các chuyên gia y tế. Phương pháp chẩn đoán phổ biến nhất là:

• Đa ký giấc ngủ (PSG): Đây là một xét nghiệm toàn diện được thực hiện trong phòng thí nghiệm giấc ngủ. Trong quá trình PSG, các điện cực được gắn vào da đầu, mặt và chân để theo dõi hoạt động não, nhịp tim, nhịp thở, nồng độ oxy trong máu và cử động của cơ thể trong khi ngủ. Kết quả PSG sẽ giúp bác sĩ xác định mức độ nghiêm trọng của OSA.

Điều trị OSA

Có nhiều phương pháp điều trị ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn (OSA), tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của bệnh.

Thay đổi lối sống

• Giảm cân: Nếu bạn thừa cân hoặc béo phì, giảm cân có thể giúp cải thiện đáng kể các triệu chứng của OSA.
• Tập thể dục đều đặn: Tập thể dục giúp tăng cường sức khỏe tim mạch và cải thiện chất lượng giấc ngủ.
• Tránh sử dụng rượu bia, thuốc lá: Rượu bia và thuốc lá có thể làm trầm trọng thêm các triệu chứng của OSA.
• Nằm nghiêng khi ngủ: Tư thế nằm ngửa có thể làm tăng nguy cơ tắc nghẽn đường thở.

Thiết bị CPAP

• CPAP (Continuous Positive Airway Pressure): Đây là phương pháp điều trị hiệu quả nhất cho OSA. Thiết bị CPAP cung cấp một luồng không khí áp lực dương liên tục qua mặt nạ, giúp giữ cho đường thở luôn mở trong khi ngủ.

Các phương pháp điều trị khác

• Thiết bị chỉnh nha: Các thiết bị này được đeo vào miệng trong khi ngủ để giúp giữ cho hàm dưới và lưỡi ở vị trí thích hợp, giúp mở rộng đường thở.
• Phẫu thuật: Phẫu thuật có thể được chỉ định trong một số trường hợp, chẳng hạn như khi có bất thường về cấu trúc giải phẫu đường thở.

Phòng ngừa OSA

Mặc dù không phải lúc nào cũng có thể ngăn ngừa hoàn toàn OSA, nhưng có một số biện pháp có thể giúp giảm nguy cơ mắc bệnh:

• Duy trì cân nặng hợp lý.
• Tập thể dục đều đặn.
• Tránh sử dụng rượu bia và thuốc lá.
• Ngủ đủ giấc.
• Khám sức khỏe định kỳ.

Kết luận

Ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn (OSA) là một rối loạn giấc ngủ nghiêm trọng có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm nếu không được điều trị. Việc nhận biết sớm các triệu chứng, chẩn đoán chính xác và điều trị kịp thời là vô cùng quan trọng để bảo vệ sức khỏe và cải thiện chất lượng cuộc sống. Đừng ngần ngại tìm kiếm sự tư vấn của bác sĩ nếu bạn nghi ngờ mình hoặc người thân mắc phải OSA.

Câu hỏi thường gặp (FAQ)

Hỏi: Ngáy có phải lúc nào cũng là dấu hiệu của OSA?

Đáp: Không phải lúc nào ngáy cũng là dấu hiệu của OSA. Tuy nhiên, ngáy to, ngáy ngắt quãng, kèm theo những khoảng lặng và cảm giác mệt mỏi vào ban ngày có thể là dấu hiệu cảnh báo OSA.

Hỏi: Tôi có thể tự điều trị OSA tại nhà không?

Đáp: Không nên tự điều trị OSA tại nhà. Việc chẩn đoán và điều trị OSA cần được thực hiện bởi các chuyên gia y tế.

Hỏi: Thiết bị CPAP có khó sử dụng không?

Đáp: Ban đầu, việc sử dụng CPAP có thể hơi khó chịu. Tuy nhiên, hầu hết mọi người đều có thể thích nghi sau một thời gian sử dụng.

Hỏi: OSA có chữa khỏi hoàn toàn được không?

Đáp: Tùy thuộc vào nguyên nhân và mức độ nghiêm trọng của bệnh. Một số trường hợp có thể được chữa khỏi hoàn toàn bằng phẫu thuật hoặc thay đổi lối sống. Trong những trường hợp khác, việc điều trị nhằm kiểm soát các triệu chứng và ngăn ngừa biến chứng.

Hy vọng bài viết này đã cung cấp cho bạn những thông tin hữu ích về ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn (OSA). Hãy luôn quan tâm đến sức khỏe của mình và đừng ngần ngại tìm kiếm sự giúp đỡ của các chuyên gia y tế khi cần thiết.

Nguồn: Tổng hợp