Nhiễm Leptospira: Triệu chứng, nguyên nhân và điều trị

Bệnh Leptospirosis hay bệnh xoắn khuẩn vàng da là bệnh do xoắn khuẩn Leptospira gây nên. Bệnh lây truyền sang người với các thể lâm sàng rất đa dạng từ nhiễm khuẩn thể ẩn, thể nhẹ đến thể lâm sàng cấp tính, có thể dẫn đến tử vọng. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu hơn về căn bệnh này.

Tổng quan chung

Bệnh do Leptospira là bệnh nhiễm khuẩn cấp tính do các xoắn khuẩn thuộc họ Leptospiraceae gây ra. Bệnh gặp ở nhiều các quốc gia trên thế giới, đặc biệt ở các nước có vùng khí hậu nhiệt đới, có nền nông nghiệp và chăn nuôi phát triển. Biểu hiện lâm sàng của bệnh đa dạng, từ không có triệu chứng đến thể nặng có chảy máu phổi, viêm màng não, suy thận hoặc xuất huyết, có thể dẫn đến tử vong.

Leptospira là xoắn khuẩn rất mảnh có đường kính 0,1-0,2 micromet, dài từ 5-25 micromet. Quan sát dưới kính hiển vi nền đen thấy vi khuẩn sống di động mạnh, vi khuẩn mảnh như sợi tóc, hai đầu cong như móc câu. Đây là loại xoắn khuẩn nuôi cấy được trong điều kiện hiếu khí. Thường nuôi trong môi trường lỏng có thêm huyết thanh động vật như thỏ, pH 7,2-7,5, nhiệt độ 28-30 độ C và giàu oxy. Leptospira mọc chậm và sau 6-10 ngày mới phát triển tốt, có thể làm vẩn đục môi trường như khói thuốc lá. Nói chung Leptospira có sức đề kháng yếu, nhưng cao hơn các xoắn khuẩn khác, và chết nhanh trong môi trường acid. Leptospira có thể sống được tự do ở trong đất, trong nước ngọt và mặn, sống được hàng tháng, nhưng có ánh sáng mặt trời thì nhanh chết.

Triệu chứng nhiễm Leptospira

Bệnh Leptospirosis diễn biến qua 2 thời kỳ:

Thời kỳ 1: sốt cao đột ngột 39-40 độ C, sau thời gian ủ bệnh 1-2 tuần. Trong máu có nhiễm vi khuẩn. Sốt thường kéo dài từ 3-8 ngày. Kèm theo nôn mửa, tiêu chảy, đỏ mắt, đau nhức ở bắp thịt đặc biệt là vùng đùi, cơ bắp chân. Có thể có các triệu chứng ớn lạnh, phát ban, đau đầu.

Thời kỳ 2: sốt trở lại do các cơ quan, nhất là gan và thận bị tổn thương gây ra hiện tượng vàng da, albumin niệu, có thể có hội chứng màng não do thần kinh trung ương bị tổn thương. Các mao mạch giãn, có thể xuất huyết và đau cơ. Xoắn khuẩn nằm lại thận và được đào thải theo nước tiểu ra ngoài. Ở giai đoạn này cơ thể đã hình thành kháng thể.

Nhìn chung, ca lâm sàng có 3 thể chủ yếu là:  viêm gan – viêm thận cấp, viêm màng não nước trong và sốt đơn thuần. Tiên lượng bệnh phụ thuộc vào tình trạng chảy máu, viêm gan- viêm thận cấp, biến chứng cơ tim và thần kinh.

Các ca bệnh được xác định dựa vào hiệu giá kháng thể tăng gấp 4 lần hoặc tăng cao hơn trong các xét nghiệm huyết thanh kép (+) hay phân lập xoắn khuẩn vàng da (+).

Tính cảm nhiễm và miễn dịch: Ở mọi người đều có tình cảm nhiễm với bệnh xoắn khuẩn vàng da nhưng các biểu hiện lâm sàng của bệnh lại không giống nhau, chủ yếu là tùy thuộc vào typ huyết thanh gây bệnh. Miễn dịch đặc hiệu typ được tạo ra sau khi mắc bệnh hoặc sau khi dùng vaccine dự phòng nhưng giữa các type gây bệnh khác nhau lại không có miễn dịch chéo.

Nguyên nhân nhiễm Leptospira

Nguyên nhân dẫn tới bệnh xoắn khuẩn vàng da là do nhiễm Leptospira. Xoắn khuẩn vàng da có trong nước tiểu, mô và máu của súc vật hoặc động vật gặm nhấm, con người có thể nhiễm bệnh xoắn khuẩn vàng da khi tiếp xúc với các nguồn lây nhiễm này. Nguy cơ mắc bệnh khi tiếp xúc với đất ẩm ướt hoặc thảm thực vật bị ô nhiễm do nước tiểu của động vật bị nhiễm bệnh, đặc biệt là các loại như:

• Gia súc, chó, các loài bò sát và lưỡng cư.
• Chuột và loài gặm nhấm khác, đó là những vật chủ quan trọng nhất của xoắn khuẩn Leptospira.

Đối tượng nguy cơ

Bệnh xoắn khuẩn vàng da lưu hành rộng ở khắp mọi nơi, từ vùng nông thôn đến thành thị ở cả các nước phát triển, đang phát triển, chỉ trừ các vùng cực Bắc, cực Nam của Trái Đất nơi có khí hậu khắc nghiệt. Hơn nữa bệnh nhiễm Leptospira cũng là một bệnh mang tính nghề nghiệp, vì vậy đối tượng có nguy cơ nhiễm Leptospira như:

• Nông dân
• Ngư nghiệp
• Công nhân lâm nghiệp, vệ sinh, hầm mỏ, chăn nuôi,…
• Bộ đội
• Bác sĩ thú y

Ở những nơi vệ sinh yếu kém, môi trường lao động không đảm bảo, không được trang bị bảo hộ vệ sinh lao động đầy đủ.

Chẩn đoán

Tùy theo từng thời kỳ của bệnh mà có cách lấy bệnh phẩm và chẩn đoán thích hợp 

Thời kỳ 1: lấy máu lúc bệnh nhân sốt cao, đem nuôi cấy và/ hoặc tiêm truyền vào chuột lang, sau đó xác định và định loại vi khuẩn.

Thời kỳ 2: 

• Có thể lấy nước tiểu bệnh nhân, ly tâm, tiêm vào phúc mạc chuột lang non, sau đó lấy máu tim chuột nuôi cấy tìm vi khuẩn. 
• Lấy máu bệnh nhân tìm kháng thể bằng phản ứng ngưng kết “tan” Martin-Petit. Kháng nguyên là Leptospira sống (12 type huyết thanh hay gặp ở Việt Nam). Huyết thanh bệnh nhân được pha loãng ở nhiều nồng độ. Nơi có tỷ lệ kháng nguyên – kháng thể thích hợp nhất sẽ có hiện tượng “ngưng kết sao” – phản ứng (+). Vì Leptospira có nhiều kháng nguyên trùng chéo nên hiệu giá kháng thể lần đầu phải cao hơn 1/800 mới nghi ngờ, nên làm phản ứng 2 lần để xác định động lực kháng thể (ít nhất là gấp hai lần).

Trong thực tế, chẩn đoán Leptospirosis bằng phản ứng huyết thanh hay được áp dụng hơn, vì phương pháp nuôi cấy tìm vi khuẩn rất phức tạp, khó thực hiện.

Điều trị 

Điều trị căn nguyên: Có thể sử dụng một trong những kháng sinh sau:

• Penicillin G là thuốc điều trị hiệu quả nhất. Liều lượng 80.000-90.000 UI/kg/ngày chia 4 lần trong ngày. Đối với thể nặng dùng trong 7-10 ngày
• Ampicillin 4-8 g/ngày chia 4 lần đối với thể nặng.
• Doxycyclin 200mg/ ngày trong 6 ngày, dùng trong trường hợp dị ứng penicillin hoặc thể nhẹ
• Erythromycin 15 mg/kg/ngày trong 5 ngày, đối với thể nhẹ.
• Cephalosporin III cùng là một thuốc được khuyến khích dùng, tuy nhiên hiệu quả không bằng penicillin và Doxycyclin.

Điều trị triệu chứng:

• Hạ sốt, giảm đau bằng các thuốc có chứa paracetamol, cẩn thận trong khi có suy gan
• Bù nước, điện giải
• Điều trị chống suy thận, chống suy tuần hoàn, chống tăng K+ máu, chống toan chuyển hóa, chống suy hô hấp,…

Phòng ngừa nhiễm Leptospira

Việc phòng bệnh Leptospira còn nhiều hạn chế do khó loại trừ được động vật bị nhiễm, cần áp dụng các biện pháp sau:

• Tuyên truyền, giáo dục sức khỏe để biết cách phòng bệnh và phát hiện bệnh sớm.
• Chuồng trại chăn nuôi súc vật, lò mổ,… phải cao ráo, dễ thoát nước, thường xuyên được cọ rửa sạch sẽ và khử trùng tẩy uế.
• Những người làm việc trong môi trường lao động hoặc nghề nghiệp có nguy cơ bị nhiễm Leptospira phải được trang bị các phương tiện bảo hộ lao động.
• Hạn chế tắm tại hồ bơi, nơi nước tù đọng.
• Xử lý chất thải chăn nuôi đúng quy định, phòng chống chuột và vệ sinh môi trường.
• Tiêm vắc xin có các chủng Leptospira chủ yếu lưu hành địa phương cho súc vật nuôi cũng có kết quả nhất định nhưng không loại trừ được tình trạng nhiễm bệnh và bài tiết xoắn khuẩn qua nước tiểu.
• Tiêm vắc xin cho người làm nghề có nguy cơ mắc bệnh cao đã thực hiện có kết quả ở một số nước như Nhật Bản, Italia, Pháp, Tây Ban Nha, Trung Quốc,..
• Uống dự phòng Doxycycline 200mg ( 2 viên/ tuần) khi đi vào vùng dịch tễ.

Hy vọng những chia sẻ trên đây giúp bạn hiểu hơn về bệnh nhiễm Leptospira. Hãy chủ động thực hiện các biện pháp phòng ngừa. Nếu có bất kỳ dấu hiệu nghi ngờ nào, hãy đến  ngay các cơ sở y tế để được khám và điều trị kịp thời.

Xin lưu ý: Thông tin trong bài viết chỉ mang tính chất tham khảo. Độc giả vui lòng liên hệ với Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên viên y tế để được tư vấn cụ thể và chính xác nhất.