Nhiễm sán lá gan: Triệu chứng, nguyên nhân và điều trị

Sán lá gan là một loại giun ký sinh. Bệnh truyền nhiễm lây qua đường tiêu hóa, triệu chứng của bệnh thường giống với các bệnh lý khác của gan. Vậy dấu hiệu nhận biết, nguyên nhân và cách điều trị bệnh như thế nào? Mời bạn tìm hiểu bài viết dưới đây.

Tổng quan chung

Bệnh sán lá gan, còn được gọi là fascioliasis, là một bệnh nhiễm ký sinh trùng gây ra bởi loài sán lá gan Fasciola. Khi con sán nảy sinh, chúng bắt đầu dịch chuyển qua cơ thể của con người thông qua việc tiêu thụ thức ăn hoặc nước chứa nước bị ô nhiễm bởi các con sán. Sau đó, chúng định cư trong gan và dạ dày, gây ra các triệu chứng như đau bụng, mệt mỏi, giảm cân và các vấn đề tiêu hóa khác. Điều trị bệnh sán lá gan thường đòi hỏi việc sử dụng thuốc kết hợp với việc duy trì vệ sinh cá nhân và xử lý nước uống.

Bệnh được phân loại thành sán là gan lớn và sán lá gan nhỏ. Trong đó: 

• Sán lá gan nhỏ gồm 3 loại có tên là Clonorchis sinensis, Opisthorchis viverrini và Opisthorchis felineus.
• Sán lá gan lớn có 2 loại là Fasciola hepatica và Fasciola gigantica.

Những trường hợp nhiễm sán lá gan nhỏ có ở nhiều nơi trên thế giới, riêng loại Opisthorchis viverrini là loại ký sinh trùng gây bệnh phổ biến ở các nước như Lào, Thái Lan, Campuchia và khu vực phía Nam của Việt Nam. Còn một loại khác có tên là Clonorchis sinensis chính là loại sán lá gan nhỏ thường gây bệnh ở Nhật Bản, Trung Quốc và các tỉnh miền Bắc của nước ta. Các trường hợp nhiễm sán lá gan lớn loại Fasciola hepatica phổ biến ở châu Âu, châu Phi và Nam Mỹ. Fasciola gigantica có nhiều ở châu Á. 

Triệu chứng nhiễm sán lá gan

Thời gian ủ bệnh

Thời gian ủ bệnh của bệnh sán gan nhỏ và sán lá gan lớn đều phụ thuộc vào số lượng ấu trùng ăn phải và đáp ứng của vật chủ, đối với sán lá gan nhỏ nhiễm trên 100 sán mới có biểu hiện rõ rệt, còn đối với sán lá gan lớn thời gian ủ bệnh khó xác định chính xác.

Thời kỳ lây truyền

Đối với sán lá gan nhỏ:

Sau khi xâm nhập vào nhu mô gan, sán non sẽ phát triển thành sán trưởng thành và đẻ trứng trong các đường dẫn mật, trứng được bài xuất ra ngoài theo phân và xuống nước phát triển theo chu kỳ khép kín rồi lây truyền qua đường ăn cá sống có nang trùng. Do ký sinh trong đường mật, khi nhiễm sán lá gan nhỏ có thể có các biểu hiện:

• Thường có triệu chứng đau tức vùng gan do sán sinh sản gây tắc các đường mật trong gan dẫn đến biểu hiện đau tức hạ sườn phải.
• Rối loạn tiêu hóa (kém ăn, bụng ậm ạch khó tiêu);
• Đôi khi có biểu hiện sạm da, vàng da và dấu hiệu gan to hay xơ gan tùy theo mức độ của bệnh.
• Trường hợp nặng, sán lá gan nhỏ có thể gây viêm đường mật, chảy máu đường mật, ung thư đường mật, xơ gan mật…

Đối với sán lá gan lớn:

Sau giai đoạn xâm nhập vào nhu mô gan từ 2-3 tháng, sán sẽ xâm nhập vào đường mật, trưởng thành và đẻ trứng, trứng được bài xuất ra ngoài theo phân và xuống nước nở thành ấu trùng lông rồi qua ốc và phát triển thành ấu trùng đuôi và nang trùng bám vào rau thủy sinh hoặc bơi trong nước, nếu người hoặc động vật ăn cỏ ăn phải nang trùng sẽ vào dạ dày tới ruột rồi lên gan và ký sinh tại gan. Tại gan, sán trưởng thành có thể ký sinh và gây bệnh trong nhiều năm. Người bệnh nhiễm sán lá gan lớn thường có biểu hiện:

• Đau vùng hạ sườn phải lan về phía sau hoặc đau vùng thượng vị và mũi ức; tính chất đau không đặc hiệu, có thể âm ỉ, đôi khi đau dữ dội, cũng có trường hợp không đau bụng.
• Bệnh nhân mệt mỏi, có cảm giác đầy bụng khó tiêu, rối loạn tiêu hóa, buồn nôn, có thể sốt hoặc đau khớp, đau cơ và mẩn ngứa…
• Một số trường hợp sán lá gan lớn gây áp xe gan, bệnh nhân đau hạ sườn phải dữ dội, sốt, gan to. Nếu khối áp xe vỡ lên phổi có thể gây tràn dịch màng phổi, bệnh cảnh nặng nề.
• Một số trường hợp sán ký sinh lạc chỗ như ở phổi, dưới da ngực….

Triệu chứng của bệnh sán lá gan có biểu hiện giống với các bệnh lý khác ở gan như viêm gan virus, viêm đường mật do sỏi, ung thư gan, hay áp xe gan do các nguyên nhân khác… vì vậy người bệnh cần được thăm khám kỹ để được điều trị thích hợp.

Nguyên nhân nhiễm sán lá gan

Nguyên nhân chủ yếu khiến con người nhiễm bệnh sán lá gan là do thói quen ăn uống. Sử dụng các loại rau mọc dưới nước như rau cần, nhút, cải xoong, rau ôm…, nước có ấu trùng sán, chưa nấu chín. Môi trường nước là điều kiện lý tưởng để trứng sán phát triển thành ấu trùng và sán trưởng thành để gây bệnh.

Ngoài ra, sở thích ăn đồ tái từ thịt lợn, bò, cá, tôm… món ăn sống sushi, sashimi hay nếp sống thiếu vệ sinh, phóng uế bừa bãi, vứt bỏ chất thải chưa được xử lý ra môi trường… cũng là những nguyên nhân khiến sán có điều kiện sinh sôi, xâm nhập vào cơ thể và gây hại cho con người.

Đối tượng nguy cơ

Người bị nhiễm bệnh do ăn sống các loại rau mọc dưới nước (rau ngổ, rau rút, rau cần, cải xoong,…) hoặc uống nước có nhiễm ấu trùng sán.

Sán lá gan không lây từ người sang người. Bệnh này lây qua việc ăn thực phẩm hoặc uống nước bị nhiễm ký sinh trùng, như thịt sống hoặc chưa nấu chín, đặc biệt là cá và các loại thủy sản khác.

Chẩn đoán

Nếu nghi ngờ bị nhiễm bệnh sán, bệnh nhân có thể đến viện làm xét nghiệm:

• Bệnh sán lá gan nhỏ: xét nghiệm tìm thấy trứng sán trong phân hoặc dịch tá tràng.
• Bệnh sán lá gan lớn: xét nghiệm tìm thấy trứng sán trong phân hoặc xét nghiệm máu bằng kỹ thuật miễn dịch (ELISA) tìm thấy kháng thể kháng sán lá gan lớn trong huyết thanh bệnh nhân.
• Ngoài ra, trong trường hợp sán ký sinh lạc chỗ, cần có các phương tiện chẩn đoán hình ảnh để xác định vị trí sán ký sinh như CT, MRI…

Điều trị nhiễm sán lá gan

Nhiễm sán lá gan có thể điều trị khỏi. Do đó, người có biểu hiện nhiễm sán lá gan nên đi khám nếu nghi ngờ mình bị nhiễm để ngăn ngừa biến chứng.

Điều trị nhiễm sán lá gan bao gồm:

• Sử dụng thuốc kháng ký sinh trùng: tùy thuộc người bạn bị nhiễm sán lá lớn hay sán lá nhỏ trong gan, bác sĩ có thể chỉ định bạn uống các loại thuốc tẩy giun như Nitazoxanide, Triclabendazole, Albendazole, Praziquantel. Thuốc giúp tiêu diệt sán và làm giảm triệu chứng bệnh.
• Điều trị triệu chứng: Điều trị các triệu chứng như đau bụng, sốt, và rối loạn tiêu hóa để cải thiện chất lượng cuộc sống của bệnh nhân.
• Theo dõi và điều trị biến chứng: Trong trường hợp có biến chứng nghiêm trọng, điều trị thêm có thể bao gồm chăm sóc hỗ trợ cho các tổn thương ở gan và đường mật.

Thông qua thăm khám, bác sĩ có thể chỉ định người bệnh dùng thuốc như các loại thuốc tẩy giun sán nhằm loại bỏ sán lá gan. Trong một số trường hợp, điều trị bằng thuốc không có hiệu quả, biện pháp phẫu thuật có thể được thực hiện khi có ổ áp xe gan kích thước lớn trên 5cm.

Phòng ngừa bệnh

Những cách giúp bạn có thể phòng ngừa hiệu quả bệnh này bao gồm: 

• Đảm bảo ăn chín uống sôi.
• Sử dụng nguồn nước sạch.
• Không ăn những loại thực vật tươi sống ở các vùng nước gần khu chăn nuôi.
• Rửa sạch trái cây trước khi ăn.
• Tuyên truyền về những đường lây nhiễm bệnh và cách thức giữ gìn vệ sinh môi trường. 
• Trong trường hợp có dịch cần nhanh chóng khoanh vùng dịch và kiểm soát dịch nhanh chóng. 
• Trong trường hợp nghi ngờ nhiễm bệnh, nên đến cơ sở y tế khám và điều trị sớm.

Kết luận

Nhiễm sán lá gan là một bệnh ký sinh trùng nghiêm trọng nhưng có thể phòng ngừa và điều trị hiệu quả. Bằng cách duy trì vệ sinh thực phẩm, sử dụng nước sạch, và điều trị kịp thời khi phát hiện triệu chứng, bạn có thể bảo vệ sức khỏe của bản thân và cộng đồng khỏi bệnh sán lá gan. Nếu nghi ngờ bị nhiễm sán lá gan, hãy tìm kiếm sự tư vấn y tế để được chẩn đoán và điều trị đúng cách.

Xin lưu ý: Thông tin trong bài viết chỉ mang tính chất tham khảo. Độc giả vui lòng liên hệ với Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên viên y tế để được tư vấn cụ thể và chính xác nhất.