Viêm phổi ở trẻ em: Nguyên nhân, triệu chứng, phòng ngừa

Viêm phổi là một trong những bệnh lý phổ biến ở trẻ, với triệu chứng nhiễm trùng đường hô hấp nghiêm trọng nếu không được điều trị kịp thời. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu hơn về nguyên nhân, triệu chứng và cách phòng ngừa viêm phổi ở trẻ em.

Tổng quan bệnh Viêm phổi ở trẻ em

Viêm phổi ở trẻ em hay viêm phổi nói chung là tình trạng nhiễm trùng bên trong phổi, khi virus và vi khuẩn tấn công cơ quan này và tạo ra những ổ nhiễm trùng. Vi khuẩn gây bệnh viêm phổi thường gặp nhất là phế cầu khuẩn.

Ở trẻ em, viêm phổi có thể xuất hiện ở bất kỳ lứa tuổi nào, nhưng thường thấy ở nhóm trẻ nhỏ từ 0-5 tuổi. Theo Tổ chức y tế thế giới, hằng năm có đến 15 triệu trẻ em dưới 5 tuổi tử vong, trong đó nguyên nhân hàng đầu là viêm phổi – 35%.

Ở nước ta, theo Bộ Y Tế, tử vong trẻ em hàng đầu cũng là viêm phổi, chiếm 33% tổng số tử vong do mọi nguyên nhân. Nguyên nhân viêm phổi thay đổi tùy theo lứa tuổi.

Hình ảnh viêm phổi ở trẻ em

Nguyên nhân bệnh Viêm phổi ở trẻ em

Có nhiều nguyên nhân gây bệnh viêm phổi ở trẻ. Mỗi nguyên nhân gây bệnh đều có sự tác động khác nhau đến cơ thể, từ đó triệu chứng viêm phổi cũng sẽ thay đổi.

Ở nhóm trẻ dưới 5 tuổi, viêm phổi thường do vi khuẩn như: Streptococcus nhóm B, Listeria momocytogenes, H.influenza.s, Branhamella Catarrhalis, S.aureus. Ở trẻ dưới 2 tháng thường là do vi khuẩn Klebsiella Pneumonia, E. Coli, vi khuẩn gram âm. Viêm phổi do vi khuẩn thường tiến triển bệnh nhanh hơn, triệu chứng ở mức độ nặng hơn so với viêm phổi do virus. Sau khi vi khuẩn xâm nhập vào cơ thể sẽ bắt đầu di chuyển đến các thùy phổi và khu trú ở đây; sau đó bắt đầu quá trình phát triển, nhân lên, gây bệnh lý.

Đối với nhóm trẻ từ 5-15 tuổi, viêm phổi thường do virus như: RSV, H.influenza… So với các yếu tố gây bệnh viêm phổi khác, viêm do virus xảy ra chậm hơn và thường ít nghiêm trọng hơn. Có khoảng gần 50% trường hợp viêm phổi do virus gây ra. Triệu chứng của bệnh trong những trường hợp này tương tự như cảm cúm thông thường.

Đó cũng chính là lý do vì sao nhiều người hay nhầm lẫn viêm nhiễm phổi do virus và cúm, dẫn đến nhầm lẫn triệu chứng, chậm trễ trong điều trị hoặc điều trị kém hiệu quả, mất nhiều thời gian. Ngoài ra, mắc bệnh do virus sẽ tăng khả năng bội nhiễm vi khuẩn, khiến quá trình viêm tiến triển nặng hơn.

Ngoài những nguyên nhân dẫn đến viêm phổi ở trẻ nhỏ kể trên, viêm phổi ở trẻ em và viêm phổi ở trẻ sơ sinh còn do ký sinh trùng, lao, nấm, môi trường sống ô nhiễm, có nhiều khói bụi bẩn, thường xuyên hít phải khói thuốc lá thụ động từ những thành viên trong gia đình cũng có thể là yếu tố dẫn đến phản ứng viêm ở các cơ quan đường hô hấp. Dùng chung đồ dùng cá nhân như bàn chải, khăn lau, bát, ly,… với bệnh nhân cũng có thể dẫn đến lây nhiễm cho trẻ khỏe mạnh.

Triệu chứng viêm phổi ở trẻ em

Trẻ sơ sinh thường có các dấu hiệu sau:

• Mệt mỏi, ngủ li bì và liên tục;
• Sốt cao, có thể lên đến 39 độ;
• Thời gian đầu xuất hiện ho khan, sau đó ho có đờm màu trắng, dần chuyển sang xanh hoặc vàng;
• Khó thở, thở nhanh, thở hóp bụng để lấy nhiều oxy hơn mỗi lần thở;
• Tiêu chảy hoặc nôn trớ;
• Môi và da dẻ nhợt nhạt, xanh xao;
• Đau bụng, tức ngực;
• Bú ít, thậm chí bỏ bú.

Ở trẻ nhỏ, các biểu hiện bao gồm:

• Thở nhanh, thở khó, thở rít hoặc khò khè, đau tức ngực;
• Nôn ói, tiêu chảy, đau bụng;
• Sốt, ớn lạnh, mệt mỏi;
• Chán ăn, ăn kém;
• Đầu móng tay, môi trở nên xanh xám;
• Ho, nghẹt mũi.

Cha mẹ có thể theo dõi biểu hiện thở nhanh ở trẻ vì đây là triệu chứng xuất hiện đầu tiên, có thể quan sát được tại nhà:

• Trẻ sơ sinh dưới 2 tháng được cho là thở nhanh nếu nhịp thở từ 60 lần/phút trở lên;
• Trẻ từ 2 tháng – 12 tháng thở nhanh nếu nhịp thở từ 50 lần/phút trở lên;
• Trẻ từ 12 tháng – dưới 5 tuổi thở nhanh nếu nhịp thở từ 40 lần/phút trở lên.

Nếu trẻ bắt đầu có những biểu hiện sau, hãy cho trẻ nhập viện ngay để được cấp cứu kịp thời:

• Trẻ bị sốt cao và kéo dài: sốt cao cũng là biểu hiện của những bệnh lý khác nhưng nếu trẻ sốt cao kéo dài liên tục từ 2 – 3 ngày thì rất có thể là do bị viêm phổi;
• Cơ thể tím tái: là khi da mặt, tay, chân hoặc toàn thân bị nhợt nhạt và tím tái. Nếu không xử trí sớm có thể gây ra biến chứng nghiêm trọng và nguy cơ trẻ bị tử vong là rất cao;
• Co rút lồng ngực: xảy ra ở trẻ bị viêm phổi nặng. Khi trẻ hít vào thì có đến ⅓ lồng ngực dưới bị lõm sâu vào. Nếu vị trí rút lõm nằm ở vùng trên xương đòn hoặc phần mềm giữa xương thì đây không phải là hiện tượng co lõm lồng ngực;
• Biểu hiện khác: trẻ thở khò khè, khó thở, đau ngực, khô môi, chán ăn, mệt mỏi,…

Trẻ bị viêm phổi hay bị sốt cao và kéo dài

Cách điều trị dứt điểm viêm phổi cho bé

Điều trị viêm phổi ở trẻ dựa trên nguyên tắc sử dụng kháng sinh, hỗ trợ hô hấp, quan tâm chế độ dinh dưỡng và điều trị biến chứng.

Việc điều trị cũng tùy thuộc vào tình trạng bệnh và thể trạng của từng cá nhân, có các bệnh lý kèm theo hay không mà các bác sĩ đưa ra phác đồ điều trị phù hợp. Đối với bệnh viêm phổi, việc điều trị kháng sinh là cần thiết. Đối với trường hợp viêm phổi nặng, nếu khó thở sẽ được hỗ trợ hô hấp.

Thực tế rất khó để xác định tác nhân gây bệnh viêm phổi do vi khuẩn hay virus, nhưng tỷ lệ trẻ bội nhiễm do viêm phổi là rất cao nên kháng sinh được sử dụng rộng rãi trong điều trị các trường hợp viêm phổi nặng.

Đối với trẻ 2 tháng đến dưới 5 tuổi, lựa chọn kháng sinh ban đầu là Cephalosporin (1) thế hệ thứ ba. Trẻ dưới 2 tháng tuổi, khi mắc viêm phổi thường nặng, kháng sinh ban đầu nhắm vào cả vi khuẩn gram âm và trực khuẩn gram dương.

Ngoài sử dụng kháng sinh, các bác sĩ còn kết hợp điều trị hỗ trợ dinh dưỡng, hạ sốt, giảm ho, giãn phế quản,… điều trị biến chứng nếu có.

Phòng ngừa viêm phổi cho bé

Một số biện pháp phòng ngừa viêm phổi ở trẻ bố mẹ cần lưu ý:

• Tiêm ngừa vắc xin phòng các tác nhân gây bệnh như:

• Virus cúm mùa: trẻ nên được tiêm từ khi đủ 6 tháng tuổi, nhất là những trẻ bị hen suyễn hoặc mắc bệnh rối loạn tim phổi vì nếu bị nhiễm thêm virus cúm mùa thì nguy cơ biến chứng nặng là rất cao;
• Vi khuẩn phế cầu: tác nhân thường gặp nhất ở những trường hợp viêm phổi nay đã có thể phòng ngừa bằng vắc xin cho trẻ từ 2 tháng tuổi;
• Vi khuẩn Haemophilus influenzae týp B và vi khuẩn ho gà Bordetella pertussis: trẻ từ 2 tháng tuổi đã có thể tiêm vắc xin phòng 2 loại vi khuẩn này;
• Virus sởi gây bệnh sởi: trẻ từ 9 tháng tuổi sẽ tiêm được vắc xin phòng bệnh sởi;

• Hạn chế việc để trẻ tiếp xúc trực tiếp với mầm bệnh: tránh cho trẻ tiếp xúc với khói thuốc lá, đám đông (nhất là người đang bị ho, đau họng, sổ mũi, hắt hơi,…), người chăm sóc trẻ cần vệ sinh tay sạch sẽ trước khi tiếp xúc và cho trẻ ăn uống;
• Chú ý chế độ dinh dưỡng của trẻ: nếu trẻ sơ sinh thì cần cho trẻ bú sữa mẹ ít nhất đủ 6 tháng đầu đời; còn đối với trẻ nhỏ thì đảm bảo bổ sung đầy đủ chất dinh dưỡng mỗi ngày, thêm hoa quả, rau xanh vào khẩu phần ăn, tăng lượng đạm từ thịt cá, omega-3,… Ngoài ra trẻ cần được ăn đúng giờ và không tự ý cho trẻ uống thuốc khi chưa có chỉ định từ bác sĩ.

Hy vọng những chia sẻ trên đây giúp bạn có thêm hiểu biết về bệnh Viêm phổi ở trẻ. Nếu có bất kỳ dấu hiệu bất thường nào, ba mẹ hay đưa bé đi khám để được phát hiện và điều trị kịp thời.