Biến chứng nguy hiểm của nhiễm toan ceton bạn cần biết

Nhiễm toan ceton là một trạng thái trao đổi chất liên quan đến việc nồng độ ceton trong máu và lượng nước tiểu cao bất thường, có thể gây tử vong nhanh chóng, đặc biệt ở bệnh nhân đái tháo đường type 1. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu hơn về mức độ nguy hiểm của tình trạng này.

Tổng quan nhiễm toan ceton

Nhiễm toan ceton là một trạng thái chuyển hóa liên quan đến nồng độ cao ở mức bệnh lý của các thể ceton trong máu và nước tiểu. Các thể ceton cụ thể là acetone, acetoacetate và beta-hydroxybutyrate.

Tình trạng này thường gặp ở bệnh nhân tiểu đường, đặc biệt là tiểu đường type 1. Khi cơ thể thiếu insulin, nó không thể sử dụng glucose làm nguồn năng lượng và bắt đầu phân giải mỡ thành ceton để cung cấp năng lượng thay thế. Sự tích tụ ceton này khiến máu trở nên quá acid, gây ra các triệu chứng nghiêm trọng như buồn nôn, nôn mửa, đau bụng, và thở nhanh, sâu. Nếu không được điều trị kịp thời, người bệnh có thể dẫn đến hôn mê và tử vong.

Ngoài nhiễm toan ceton do đái tháo đường, nhiễm toan ceton còn có thể do các nguyên nhân khác như: do rượu, do đói. 

Người bệnh nhiễm toan ceton có thể có các triệu chứng khác nhau, tùy thuộc vào nguyên nhân dẫn đến nhiễm toan ceton. Cụ thể:

Nhiễm toan ceton do đái tháo đường

Người bệnh mắc nhiễm toan ceton do đái tháo đường có vô số triệu chứng và biểu hiện khác nhau, thường xảy ra sau vài giờ. Các triệu chứng chủ yếu bao gồm triệu chứng của tăng đường huyết, mất nước và/hoặc nhiễm toan:

• Mất nước: cơ thể suy yếu, mệt mỏi, chán ăn, khát nước, khô da và niêm mạc, chuột rút, mạch nhanh, tụt huyết áp;
• Tăng đường huyết: Mệt, đi tiểu nhiều, nhìn mờ, khát nước;
• Rối loạn ý thức: lơ mơ, váng vất, hôn mê;
• Triệu chứng toan chuyển hóa: buồn nôn, nôn, ói mửa, đau bụng, thở hít vào nhanh sâu (kiểu Kussmaul), hơi thở có mùi táo thối.

Nhiễm toan ceton do rượu

Nhiễm toan ceton do rượu là một hội chứng thường gặp chủ yếu ở những đối tượng rối loạn sử dụng rượu mạn tính và thường thấy ở những người bệnh uống rượu say. Các biểu hiện có thể bao gồm đau bụng và nôn sau khi ngừng uống rượu đột ngột. Ngoài ra, còn có các triệu chứng khác như nhịp tim nhanh, thở nhanh, tăng huyết áp, kích động, và hầu hết người bệnh thường sẽ có mùi ceton (hơi thở mùi trái cây) trong hơi thở.

Nhiễm toan ceton do đói

Ngoài các triệu chứng của nhiễm toan ceton như thở nhanh sâu, hơi thở có mùi ceton, ở người bệnh nhiễm toan ceton do đói, người bệnh có các dấu hiệu suy nhược như:

• Khối lượng cơ kém;
• Lượng mỡ cơ thể tối thiểu;
• Xương nổi rõ;
• Hao mòn;
• Sâu răng;
• Tóc thưa, mỏng, khô;
• Mạch, huyết áp, nhiệt độ thấp.

Một số biến chứng nhiễm toan ceton

Nếu tình trạng nhiễm toan ceton không được phát hiện và xử trí kịp thời, có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng hơn:

• Đối với nhiễm toan ceton do đái tháo đường (Diabetic Ketoacidosis – DKA): Nếu không được điều trị, mất nước và các bất thường trao đổi chất sẽ nặng nề hơn, có thể dẫn đến hôn mê, lú lẫn thậm chí là suy hô hấp và tử vong.
• Đối với nhiễm toan ceton do rượu: Các biến chứng có thể xảy ra nếu chẩn đoán và điều trị chậm trễ, không thể chấm dứt quá trình tạo ceton, bao gồm sốc giảm thể tích và ngưng tim.
• Đối với nhiễm toan ceton do đói: Khi xảy ra nhiễm toan ceton do đói, cơ thể của một người thường sẽ bắt đầu suy kiệt. Nếu không kịp thời điều trị, người bệnh có thể hôn mê và mất sức nghiêm trọng, có thể dẫn đến tử vong.

Biện pháp phòng ngừa nhiễm toan ceton

Để phòng ngừa nhiễm toan ceton một cách hiệu quả, bạn có thể thực hiện các việc sau:

• Nếu bạn mắc đái tháo đường, hãy tuân thủ theo hướng dẫn điều trị của bác sĩ, bao gồm việc sử dụng thuốc hay insulin. Hãy tham khảo ý kiến của bác sĩ về cách điều chỉnh insulin cho phù hợp nếu bạn có thay đổi chế độ ăn, chế độ hoạt động, hay gặp các stress như phẫu thuật, nhiễm trùng.
• Kiểm soát đường huyết chặt chẽ: Duy trì mức đường huyết trong ngưỡng bình thường thông qua chế độ ăn uống, luyện tập và dùng thuốc theo chỉ định của bác sĩ.
• Theo dõi ceton trong nước tiểu hoặc máu: Đặc biệt quan trọng khi đường huyết cao hoặc khi bạn bị bệnh.
• Quản lý stress và bệnh tật: Học cách quản lý stress và tìm cách giảm thiểu rủi ro khi bạn bị bệnh, như tăng cường lượng insulin nếu cần.
• Giáo dục bản thân và gia đình: Hiểu biết về các dấu hiệu sớm của nhiễm toan ceton và biết khi nào cần tìm kiếm sự trợ giúp y tế.
• Điều chỉnh liều insulin: Điều chỉnh liều insulin khi có sự thay đổi về chế độ ăn uống, hoạt động thể chất hoặc tình trạng sức khỏe.
• Nếu bạn có rối loạn sử dụng rượu, hãy tìm hiểu và tham khảo cách để điều chỉnh lại tình trạng này, để ngăn ngừa các biến chứng có thể xảy ra, bao gồm nhiễm toan ceton do rượu.
• Nếu bạn đang muốn ăn kiêng, hoặc gặp các rối loạn về ăn uống, hãy tham khảo ý kiến của bác sĩ hoặc chuyên gia để có chế độ ăn phù hợp, ngăn ngừa các biến chứng không mong muốn.

Kết luận

Nhiễm toan ceton là một tình trạng nguy hiểm nhưng có thể phòng ngừa và quản lý hiệu quả nếu chúng ta hiểu rõ về nó và áp dụng các biện pháp phòng ngừa đúng cách. Sự kiểm soát tốt bệnh tiểu đường, sự theo dõi chặt chẽ các chỉ số cơ thể, và sự giáo dục đầy đủ về tình trạng này là những yếu tố then chốt giúp ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng. Vì vậy, nếu bạn hoặc người thân của bạn có các dấu hiệu và triệu chứng của nhiễm toan ceton, hãy gọi cấp cứu và đến ngay cơ sở y tế để được điều trị kịp thời.