Giun đầu gai: Triệu chứng, nguyên nhân và điều trị

Bệnh giun đầu gai thường gặp ở những người có thói quen ăn thực phẩm sống hoặc chưa được nấu chín kỹ. Bệnh này ban đầu thường không có triệu chứng rõ ràng, nhưng có thể dẫn đến những biến chứng nghiêm trọng nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời. Nắm vững các triệu chứng, nguyên nhân và phương pháp điều trị là cách hiệu quả nhất để bảo vệ sức khỏe của bạn.

Tổng quan chung

Giun đầu gai, hay còn gọi là Paragonimiasis, là một loại ký sinh trùng gây ra bệnh giun phổi. Bệnh này phổ biến ở các khu vực châu Á, châu Phi và Nam Mỹ. Giun đầu gai xâm nhập vào cơ thể người qua đường ăn uống, chủ yếu là do ăn các loại thực phẩm không được nấu chín kỹ như cua hoặc tôm nước ngọt.

Bệnh giun đầu gai phân chia thành nhiều thể khác nhau. Hay gặp nhất là thể ký sinh phủ tạng, thể dưới da. Thể hiếm gặp nhất của bệnh giun đầu gai là thể thần kinh – thể nguy hiểm nhất do các biến chứng của hệ thần kinh trung ương. Thể này đặc trưng bởi triệu chứng đau của bệnh lý rễ thần kinh, liệt hai chi dưới, bệnh cảnh của viêm màng não.

Triệu chứng giun đầu gai

Triệu chứng toàn thân: Bệnh có thời gian ủ bệnh thường 3 – 7 ngày. Bệnh nhân có thể có các triệu chứng như suy nhược cơ thể nhẹ, sốt, nổi mày đay, chán ăn, buồn nôn, nôn mửa, tiêu chảy, mệt mỏi.

Các triệu chứng khác tùy thuộc vào tình huống ấu trùng di chuyển đến cơ quan nào, cụ thể:

• Ấu trùng di chuyển đến da và mô mềm biểu hiện bằng nhiều khối u di động dưới da, đau, ngứa có khi sưng phù và đỏ ở nhiều vùng da như bị dị ứng. Sau đó có thể tạo thành các ổ áp xe hoặc những đường hầm dưới da vùng hông, vùng ngực, thái dương… và kết thúc khi ấu trùng chui ra từ các ổ áp xe dưới da. Hiện tượng ấu trùng di chuyển có thể kéo dài nhiều tháng, nhiều năm.
• Ấu trùng di chuyển đến phổi gây ra các triệu chứng như ho, đau ngực, khó thở, ho ra máu, ho ra giun, gây viêm phổi, tràn dịch màng phổi, áp xe phổi.
• Ấu trùng di chuyển đến hệ tiêu hóa gây ra các triệu chứng giống như viêm ruột thừa, viêm túi mật, khối u ở ruột hoặc nhầm với những triệu chứng của viêm loét dạ dày, tá tràng, viêm tụy cấp… Di chuyển đến gan gây sốt, đau vùng gan dễ chẩn đoán nhầm với viêm gan…
• Hệ tiết niệu: tiểu ra máu, nhiễm trùng tiết niệu,…
• Mắt gây đau nhức mắt, giảm thị lực, gây viêm mống mắt, viêm màng bồ đào, xuất huyết trong mắt, mù lòa,…
• Tai: giảm sức nghe hoặc ù tai.
• Hệ thần kinh trung ương:
• Viêm tủy rễ thần kinh (hay gặp nhất), viêm não-tủy-rễ thần kinh, viêm não-màng não, xuất huyết não,…
• Đau liên quan đến rễ thần kinh, tiếp theo sau đó có thể liệt hoặc giảm cảm giác một vài ngày. Liệt dây thần kinh sọ não, liệt chi, tiểu không tự chủ.
• Não: Gây viêm não, xuất huyết não, có thể khiến người bệnh bị tàn phế hoặc tử vong.

Nguyên nhân giun đầu gai

Nguyên nhân chính gây ra bệnh giun đầu gai là do ăn các thực phẩm chứa ấu trùng giun chưa được nấu chín kỹ. Các loại thực phẩm phổ biến chứa ấu trùng giun đầu gai bao gồm:

• Cua nước ngọt
• Tôm nước ngọt
• Các loại hải sản sống khác

Đối tượng nguy cơ

Bệnh giun đầu gai thường gặp ở những người có thói quen ăn thực phẩm sống hoặc chưa được nấu chín kỹ. Các đối tượng có nguy cơ cao bao gồm:

• Người dân sống ở các vùng nông thôn, đặc biệt là các khu vực có nguồn nước không đảm bảo vệ sinh.
• Người thích ăn hải sản sống.
• Người thường xuyên đi du lịch hoặc làm việc ở các vùng có dịch bệnh giun đầu gai.
• Người làm công việc thường xuyên tiếp xúc nguồn thực phẩm tươi sống nhiễm ấu trùng giun đầu gai.
• Người chế biến các loại cá nước ngọt, ếch, nhái, lươn… nhưng không mang găng tay bảo vệ…

Chẩn đoán

Chẩn đoán dựa vào khai thác lịch sử bệnh, các triệu chứng lâm sàng: bác sĩ xem vùng da của người bệnh bị sưng tấy có sự di chuyển hay không. Khai thác người bệnh có từng ăn cá nước ngọt, lươn, ếch, chim hoặc bò sát chưa nấu chín hoặc sống ở khu vực có ký sinh trùng hay không. 

Các xét nghiệm cận lâm sàng:

• Xét nghiệm máu: để tìm kháng thể chống lại giun đầu gai.
• Xét nghiệm đờm: để tìm ấu trùng giun.
• Chụp X-quang hoặc CT scan: để phát hiện các tổn thương ở phổi hoặc các cơ quan khác.

Điều trị giun đầu gai

• Các bệnh nhân có thể điều trị ngoại trú, cần điều trị dài ngày nên việc tuân thủ điều trị phụ thuộc phần lớn vào bệnh nhân.
• Một số trường hợp có thể được mổ hoặc phẫu tích lấy giun ra, nhất là khi bệnh có dấu hiệu viêm tấy tại chỗ nặng
• Thuốc điều trị: Hiện nay chưa có thuốc điều trị đặc hiệu cũng như phác đồ hữu hiệu cho loại giun này. Các thuốc có thể sử dụng như: Ivermectin, Albendazole, Mebendazole, Corticosteroids. Corticosteroids đóng vai trò quan trọng trong điều trị vì tác dụng kháng viêm, chống dị ứng trong: mề đay, đau, ngứa, ban đỏ, nốt dạng đinh nhọt hay thể hệ thần kinh trung ương.

Phòng ngừa bệnh

Để phòng ngừa bệnh giun đầu gai, cần tuân thủ các biện pháp sau:

• Nấu chín kỹ các loại hải sản, đặc biệt là cua và tôm nước ngọt.
• Tránh ăn các loại thực phẩm sống hoặc chưa được nấu chín kỹ.
• Đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm trong quá trình chế biến và lưu trữ thực phẩm.
• Khi chế biến thực phẩm tươi sống, nhất là từ động vật cần mang bao tay.
• Rửa tay bằng xà phòng và nước ấm trước và sau khi chế biến thức ăn.
• Không để nguồn thực phẩm tươi sống gần với thực phẩm đã nấu chín.
• Sử dụng nguồn nước sạch và đảm bảo vệ sinh trong sinh hoạt hàng ngày.

Kết luận

Bệnh giun đầu gai là một bệnh ký sinh trùng nguy hiểm nhưng có thể phòng ngừa và điều trị hiệu quả nếu được phát hiện sớm. Việc nâng cao nhận thức về nguy cơ và tuân thủ các biện pháp vệ sinh an toàn thực phẩm là rất quan trọng để bảo vệ sức khỏe. Hãy luôn chắc chắn rằng thực phẩm của bạn được nấu chín kỹ, và duy trì thói quen ăn uống lành mạnh để ngăn ngừa các bệnh ký sinh trùng.