Những điều cần biết về bệnh Zona thần kinh

Bệnh zona thần kinh nguyên nhân là một virus hướng da và thần kinh có tên là Varicella zoster virus (VZV), thuộc họ virus herpes, và cũng chính là virus gây bệnh thủy đậu. Bệnh hay gặp ở những người già, những người suy giảm miễn dịch, đặc biệt ở người nhiễm HIV/AIDS. Hãy cùng tìm hiểu về triệu chứng, cách điều trị và những lưu ý khi bị zona thần kinh qua bài viết dưới đây nhé!

Triệu chứng bệnh Zona thần kinh

Khởi đầu: được coi là thời kỳ virus lan truyền dọc dây thần kinh: xuất hiện cảm giác bất thường trên một vùng da như bỏng, nóng rát, châm chích, tê, đau, nhất là về đêm, hiếm gặp hơn là dị cảm ở một vùng hoặc nhiều dây thần kinh chi phối từ 1-5 ngày. Kèm theo có thể nhức đầu, sợ ánh sáng và khó chịu.

Khởi phát: khoảng nửa ngày đến một ngày sau giai đoạn khởi đầu, trên vùng da xuất hiện những mảng đỏ, hơi nề nhẹ, đường kính khoảng vài cm, gờ cao hơn mặt da, sắp xếp dọc theo đường phân bố thần kinh và dần dần nối với nhau thành dải, thành vệt.

Toàn phát: Triệu chứng da: vài ngày sau, trên những mảng đỏ da xuất hiện mụn nước, bọng nước tập trung thành đám giống như chùm nho, lúc đầu mụn nước căng, dịch trong, sau đục, hóa mủ, dần dần vỡ đóng vảy tiết. Thời gian trung bình từ khi phát tổn thương đến khi lành sẹo khoảng 2-4 tuần. Người cao tuổi tổn thương nhiều, diện rộng; mụn nước, bọng nước có thể xuất huyết, hoại tử da, nhiễm khuẩn, sẹo xấu và kéo dài. Ở trẻ em tổn thương ít, tiến triển nhanh.
Vị trí: thường chỉ ở một bên, không vượt quá đường giữa cơ thể và theo đường phân bố của một dây thần kinh ngoại biên; trường hợp cá biệt có thể bị cả hai bên hay lan toả. Hạch bạch huyết vùng lân cận sưng to.

Triệu chứng cơ năng: đau xuất hiện sớm, có thể trước cả tổn thương ngoài da và luôn thay đổi trong suốt thời gian bệnh tiến triển. Mức độ đau rất đa dạng từ nhẹ như cảm giác rát bỏng, âm ỉ tại chỗ hay nặng như kim châm, giật từng cơn. Triệu chứng đau thường phụ thuộc vào lứa tuổi. Ở trẻ em, người trẻ đau ít. Người nhiều tuổi đau thành từng cơn, kéo dài, thậm chí hàng năm khi tổn thương ngoài da đã lành sẹo, còn gọi là đau sau zona.

Bệnh Zona thần kinh xuất hiện ở đâu?

Zona có thể xuất hiện ở nhiều khu vực khác nhau trong cơ thể: Zona ở liên sườn và ngực bụng hay gặp nhất (chiếm 50% trường hợp), cổ cánh tay, gáy, da đầu, vành tai, hông, bụng, sinh dục, bẹn, xương cùng, ụ ngồi, đùi.

Một số thể zona đặc biệt khác:

• Zona mắt: chiếm 10-15% các thể zona. Do tổn thương thần kinh V hay thần kinh sinh ba chi phối cho mắt, hàm trên và hàm dưới, trong đó tổn thương nhánh mắt gấp 5 lần các nhánh khác. Có thể có các biến chứng về mắt như viêm kết mạc, giác mạc, củng mạc, thậm chí nặng đe dọa thị lực như hoại tử võng mạc cấp tính, viêm dây thần kinh thị giác, hội chứng đỉnh ổ mắt, viêm hậu củng mạc, glaucome thứ phát,…
• Zona hạch gối hay hội chứng Ramsay Hunt: do thương tổn hạch gối của dây thần kinh VII. Bệnh nhân liệt mặt một bên, ù tai, nghe kém hoặc mất khả năng nghe, buồn nôn, nôn, chóng mặt và giật nhãn cầu. Mắt không nhắm kín được (hở mi), có dấu hiệu Charler Bell. Mất cảm giác vị giác một bên 2/3 trước lưỡi, mụn nước mọc ở màng nhĩ, ống tai, vành tai. Có thể có viêm não, màng não.
• Zona vùng xương cùng (S2, S3, S4): do viêm dây thần kinh chi phối vùng bàng quang. Bệnh nhân khó tiểu, tiểu dắt, bí tiểu, có trường hợp tiểu máu và tiểu mủ. Đau bụng giống như các triệu chứng ngoại khoa, đau quặn bụng dưới, căng tức, bí trung đại tiện, hậu môn co thắt và cứng như đá không thể khám được, đau nhức vùng da một bên sinh dục kèm theo thương tổn da điển hình.
• Zona tai: cảm giác rát bỏng, đau vùng tai, có thể lan ra thái dương và gáy. Ðau xảy ra từng cơn kéo dài nhiều ngày làm bệnh nhân không ăn, không ngủ được, đặc biệt là zona tai kết hợp với zona họng gây đau họng không nuốt được. Rối loạn cảm giác vùng mặt, liệt mặt ngoại biên, nghe kém. ·

Cách điều trị bệnh Zona thần kinh

Mục tiêu điều trị: làm liền tổn thương; giảm đau; ngăn ngừa biến chứng.

Trường hợp không biến chứng và ở người có miễn dịch bình thường:

• Tại chỗ: bôi hồ nước, dung dịch màu millian, castellani, mỡ acyclovir, mỡ kháng sinh (nếu có nhiễm khuẩn)
• Toàn thân: uống thuốc kháng virus như acyclovir, famciclovir, valacyclovir càng sớm càng tốt, tốt nhất trong vòng 72 giờ đầu, thuốc có tác dụng nhanh lành vết thương, giảm số tổn thương mới và giảm đau sau zona.

Ngoài ra bác sĩ có thể kê kháng sinh để chống bội nhiễm trong một số trường hợp và các thuốc giảm triệu chứng khác như: giảm đau, kháng viêm, an thần, vitamin nhóm B liều cao.

Nếu đau dai dẳng: bôi kem chứa lidocain và prilocain, kem capsaicin, lidocain gel, uống thuốc chống trầm cảm ba vòng, phong bế thần kinh và vật lý trị liệu kết hợp. Corticoid: có tác dụng giảm đau trong thời kỳ cấp tính và nhiều tác giả cho rằng thuốc có tác dụng giảm đau sau zona.

Trường hợp suy giảm miễn dịch hay tổn thương lan rộng: sử dụng thuốc kháng virus đường tiêm tĩnh mạch.

Trường hợp đau sau Zona: là hiện tượng đau dai dẳng trên 1 tháng, thậm chí hàng năm với biểu hiện đau nhạy cảm, rát bỏng, đau âm ỉ hay đau nhói như dao đâm ở vùng da tổn thương zona đã lành sẹo. Bệnh thường xuất hiện ở người già, người suy giảm miễn dịch, mắc bệnh ung thư. Nguyên nhân: do VZV gây viêm, hoại tử và xơ hóa các đầu mút thần kinh. Một số trường hợp có thể kèm đau cơ, đau khớp, ảnh hưởng nhiều đến chất lượng cuộc sống.

Một số loại thuốc điều trị và dự phòng đau sau zona: thuốc kháng virus (acyclovir, famciclovir, valacyclovir) sớm trong vòng 72 giờ đầu; một số thuốc giảm đau thần kinh khác (amitripylin, carbamazepin, gabapentin, pregabalin); kem bôi tại chỗ (lidocain và prilocain).

Chăm sóc bệnh zona thần kinh như thế nào?

Chế độ sinh hoạt

• Giữ vệ sinh cá nhân sạch sẽ và chăm sóc các vùng da bị tổn thương đúng cách, giữ cho vùng da bị tổn thương sạch sẽ, khô thoáng, sát khuẩn bằng nước muối loãng hoặc nước sát khuẩn do bác sĩ chỉ định.
• Không gãi, sờ, chà sát, để nước bẩn và xà phòng, chất tẩy rửa dính vào vùng da tổn thương, không làm vỡ mụn nước để tránh nguy cơ lây lan, nhiễm trùng. Rửa tay sạch sẽ trước và sau khi chăm sóc vùng da bị tổn thương
• Mặc quần áo có chất liệu thoáng mát, thoải mái và hạn chế cho quần áo tiếp xúc với vùng da đang nhiễm bệnh, đặc biệt là vùng da có mụn nước để không làm tổn thương khu vực này, tránh nguy cơ bội nhiễm và sẹo khi khỏi bệnh.
• Nghỉ ngơi nhiều và tránh các hoạt động thể chất mạnh.
• Tránh căng thẳng vì có thể làm tăng cảm giác đau.
• Trong trường hợp bệnh nhân bị đau và ngứa rát, khó chịu nếu cần bạn có thể áp dụng các cách như chườm đá mát trong vài phút để làm dịu cảm giác ngứa rát. Bạn có thể ngâm một miếng vải vào nước lạnh, sau đó vắt kiệt nước và đặt miếng vải lên vùng phát ban, phồng rộp và có mụn nước trong khoảng 20 phút mỗi lần. Tuy nhiên, nếu vùng phồng rộp không còn rỉ ra, hãy ngừng chườm lạnh. Nếu bạn đang sử dụng các loại kem hoặc miếng dán trị liệu khác trên vùng phát ban, hãy đảm bảo không sử dụng chườm lạnh cùng lúc.
• Để tránh lây lan virus zona, hạn chế tiếp xúc trực tiếp với người khác, đặc biệt là những người có hệ miễn dịch yếu (phụ nữ mang thai, trẻ em, trẻ sơ sinh, người suy giảm miễn dịch, HIV, người chưa từng mắc thủy đậu, chưa tiêm vắc-xin phòng bệnh thủy đậu).

Chế độ ăn uống

Ưu tiên thực phẩm tăng đề kháng: thực phẩm giàu vitamin, đặc biệt là vitamin C, B6, B12 và kẽm: cam, gan động vật, bơ,… Thực phẩm giàu lysine có trong sữa, cá, các loại đậu, pho mai. Ngoài ra cần đảm bảo bạn uống đủ nước trong suốt quá trình điều trị. Việc cung cấp đủ lượng nước cho cơ thể giúp giảm nguy cơ mất nước và đảm bảo quá trình hồi phục tốt hơn.

Tránh ăn nhiều các loại thực phẩm chứa nhiều chất bột đường (carbohydrate) như kẹo và đồ ngọt, bánh ngọt, đồ nướng, đồ uống có đường, ngũ cốc có đường, nước sốt có đường, kem bánh mì, gạo trắng, thực phẩm chế biến sẵn, rượu, bia, các loại đồ uống có cồn vì có thể làm suy yếu hệ miễn dịch.

Một số lưu ý khi sử dụng thuốc:

Một số thuốc có tác dụng phụ thường gặp như Amitripylin (hạ huyết áp tư thế, ngủ gà, khô miệng, lú lẫn, táo bón, bí tiểu, tăng cân), Carbamazepin (chóng mặt, buồn nôn), Gabapentin (ngủ gà, nhức đầu, chóng mặt, buồn nôn, đi loạng choạng, run). Tuy nhiên có thể hạn chế bằng cách tăng liều dần, vì thế nếu gặp tác dụng phụ khi dùng thuốc bạn nên thông báo ngay với bác sĩ để được giảm liều hoặc thay thế thuốc khác.

Bệnh zona nếu không được điều trị kịp thời sẽ dẫn đến những biến chứng nguy hiểm, phổ biến nhất là biến chứng đau dây thần kinh sau zona. Vì vậy khi bạn nghi ngờ mắc zona thần kinh cần đến gặp bác sĩ sớm nhất để đạt được chẩn đoán chính xác và nhận hướng dẫn điều trị đúng.

Xin lưu ý: Thông tin trong bài viết chỉ mang tính chất tham khảo. Độc giả vui lòng liên hệ với Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên viên y tế để được tư vấn cụ thể và chính xác nhất.