Nguyên tắc dinh dưỡng cho người tâm thần phân liệt

Tỷ lệ mắc chứng tâm thần phân liệt hiện nay

Tâm thần phân liệt là một loại bệnh tâm thần nặng. Nhiều bệnh nhân bị bệnh từ khi còn rất trẻ và kéo dài suốt cả cuộc đời. 

Biểu hiện của tâm thần phân liệt là những ý nghĩ sai lệch, không phù hợp của người bệnh, người khác không thể giải thích cho người bệnh hiểu được khi nào là đúng, sai. 

Người bệnh tâm thần phân liệt thường có hoạt động kỳ dị, lạ lùng do hoang tưởng, cảm xúc nghèo nàn.

Trong thời gian bị bệnh, bệnh nhân thường trở nên xa lánh những người khác, ít nói chuyện với người thân, trở nên trầm tư, lo âu hoặc hay sợ hãi, thậm chí là hoang tưởng nặng.

• Theo thống kê năm 2022, trên toàn thế giới, tỷ lệ hiện mắc của tâm thần phân liệt là khoảng 1%.
• Tỷ lệ này có thể khác nhau giữa nam và nữ .
• Tuổi khởi phát trung bình là từ những năm đầu đến giữa tuổi 20 ở nữ giới và sớm hơn một chút ở nam giới; khoảng 40% nam giới khởi phát giai đoạn đầu tiên trước 20 tuổi. 

Vai trò của chế độ dinh dưỡng cho người tâm thần phân liệt

Chế độ dinh dưỡng đóng vai trò quan trọng trong việc quản lý tâm thần phân liệt. Một chế độ ăn uống lành mạnh có thể giúp cải thiện tình trạng sức khỏe tổng thể và giảm các triệu chứng của bệnh. Nghiên cứu đã chỉ ra rằng, việc bổ sung các dưỡng chất cần thiết có thể tác động tích cực đến tâm trạng, chức năng nhận thức và sức khỏe tinh thần của người bệnh.

Các vitamin

Vitamin B: 

• Gồm các vitamin B3 (niacin), B6 (pyridoxine), B9 (axit folic) và B12.
• Vitamin B kích thích sản xuất chất dẫn truyền thần kinh góp phần cân bằng não. 

Vitamin C: 

• Vitamin C là một chất chống oxy hóa có vai trò tích cực trong việc chống lại stress oxy hóa và viêm nhiễm. 
• Bổ sung vitamin C kết hợp với các vitamin và khoáng chất khác đã cho thấy hiệu quả trong các nghiên cứu lâm sàng về bệnh tâm thần phân liệt, đồng thời làm giảm các tác dụng phụ gây viêm liên quan đến thuốc chống loạn thần.

Vitamin E: 

• Vitamin E là một chất chống oxy hóa, đã cho thấy một vai trò tích cực trong việc điều trị các rối loạn tâm thần. Đặc biệt, vitamin E giúp cải thiện tâm trạng của những người mắc bệnh lý này.

Vitamin D: 

• Vitamin D có tác dụng chống viêm và chống oxy hóa. 
• Vitamin D có thể ngăn chặn sự trầm trọng thêm của quá trình viêm nhiễm. Vì sự thiếu hụt vitamin D thường xảy ra ở những người bị tâm thần phân liệt. 
• Vitamin D cũng rất cần thiết cho sự phát triển và hoạt động của hệ thần kinh.

Khoáng chất

Kẽm: 

• Nồng độ kẽm của bệnh tâm thần phân liệt tương đối thấp.
• Thiếu hụt kẽm có liên quan đến stress oxy hóa. 
• Một nghiên cứu tiến hành trên bệnh nhân tâm thần phân liệt cho thấy kết quả tích cực của việc bổ sung kẽm sulphate trong 6 tuần ở những người bệnh này.

Sắt: 

• Trong các xét nghiệm máu, nồng độ sắt trong huyết thanh ở nhiều bệnh nhân tâm thần phân liệt thường thấp hơn mức trung bình.

Magie: 

• Các thuốc điều trị tâm thần phân liệt như thuốc chống loạn thần thường làm giảm lượng magie trong máu

Selen: 

• Khi bổ sung selen, bệnh nhân tâm thần phân liệt có sự cải thiện rõ rệt bao gồm cả sự thèm ăn và tăng cường trí nhớ.

Mangan:  

• Phơi nhiễm mangan quá mức có thể gây ra các biểu hiện loạn thần lâm sàng bao gồm thay đổi tâm trạng, mất ổn định cảm xúc, ảo giác… nhưng hàm lượng mangan thấp cũng có thể gây ra các triệu chứng này.
• Nồng độ mangan trong máu của những người đang điều trị bằng thuốc chống loạn thần thường thấp. Vì vậy, bổ sung có thể có lợi trong trường hợp thiếu hụt.

Acid amin

Lysine: 

• Lysine được biết đến với tác dụng làm giảm căng thẳng và lo lắng. 
• Bổ sung L-lysine trong 4 tuần, với tỷ lệ 6 gram mỗi ngày, giúp người bệnh giảm căng thẳng và lo lắng.

Tryptophan: 

• Chế độ ăn không cung cấp đủ tryptophan có thể có tác động tiêu cực đến bệnh nhân tâm thần phân liệt‌. 
• Tryptophan dư thừa có thể dẫn đến việc sản xuất axit kynurenic, vốn đã đặc biệt cao ở những người đang điều trị bằng thuốc chống loạn thần.

L-theanine: 

• Bổ sung L-theanine kết hợp với thuốc chống loạn thần, có thể cải thiện các triệu chứng lo lắng, kích động ở những bệnh nhân mắc chứng rối loạn tâm thần và tâm thần phân liệt. 
• L -theanine cũng hữu ích để cải thiện chất lượng giấc ngủ. Liều 250 đến 400 mg mỗi ngày, trong 8 tuần, đã được chứng minh là có hiệu quả.

N-acetylcystein: 

• N-acetylcystein hay NAC là một axit amin không thiết yếu, kích thích sản xuất glutathione, chất chống oxy hóa chính có trong não. 
• Việc bổ sung N-acetylcystein làm tăng nồng độ glutathione trong não, có thể cải thiện chức năng kết nối của não cũng như đối với một số chức năng nhận thức, đặc biệt là trí nhớ‌.

Omega 3

• Là axit béo thiết yếu đã được chứng minh là có lợi cho sức khỏe não bộ. 
• Sự cân bằng của các loại axit béo 3-6-9 rất cần thiết cho hoạt động bình thường của cơ thể và chức năng nhận thức‌.
• Omega-3 cho thấy hiệu quả trong việc cải thiện suy giảm nhận thức. Dầu cá giàu DHA và EPA, kết hợp với điều trị bằng thuốc cho thấy lợi ích sức khỏe đối với người bệnh tâm thần phân liệt.

Chất chống oxy hóa

Coenzyme Q10: 

• Bổ sung CoQ10 giúp giảm mệt mỏi, suy giảm nhận thức trong các bệnh lý tâm thần kinh.

Glutathione: 

• Nồng độ glutathione thường thấp ở bệnh nhân tâm thần phân liệt so với người khỏe mạnh.
• Mức độ thấp này có thể liên quan đến sinh lý bệnh chứ không phải do điều trị bằng thuốc chống loạn thần. 
• Glutathione rất hữu ích trong việc loại bỏ độc tố và kim loại nặng, những chất này có tác động mạnh mẽ đến sự thay đổi hoạt động của não.

DHEA: 

• Tỷ lệ cortisol/DHEA cao hơn (càng nhiều cortisol, càng ít DHEA) được quan sát thấy ở nhiều bệnh rối loạn tâm thần, bao gồm cả bệnh tâm thần phân liệt. 
• Nhiều nghiên cứu đã chứng minh rằng việc bổ sung 100mg DHEA trong 6 tuần có thể giúp làm giảm một số triệu chứng.

Cân bằng hệ vi sinh

• Chế độ ăn uống lành mạnh, giàu chất xơ và vi chất dinh dưỡng là yếu tố cần thiết cho sự cân bằng này.
• Các sản phẩm lên men, là men vi sinh tự nhiên cũng mang lại kết quả tích cực. Probiotics cũng có thể được dùng như một chất bổ sung, có tác dụng có lợi đối với bệnh nhân tâm thần phân liệt.

Các thực phẩm nên và không nên ăn

Chế độ ăn uống đóng vai trò quan trọng trong việc quản lý các triệu chứng của tâm thần phân liệt. Dưới đây là các thực phẩm nên và không nên ăn:

Các thực phẩm nên ăn

• Cá béo: Chứa nhiều omega-3, có tác dụng giảm viêm và cải thiện chức năng não.
• Rau xanh: Chứa nhiều vitamin và khoáng chất cần thiết cho sức khỏe não bộ.
• Trái cây tươi: Cung cấp chất chống oxy hóa và các dưỡng chất quan trọng.
• Hạt và đậu: Chứa nhiều protein, chất xơ và các dưỡng chất cần thiết cho sức khỏe.

Các thực phẩm không nên ăn

• Đồ ăn nhanh và thực phẩm chế biến sẵn: Chứa nhiều chất béo không lành mạnh và các chất bảo quản, có thể làm tình trạng viêm nhiễm và triệu chứng của tâm thần phân liệt trở nên nghiêm trọng hơn.
• Đường và các sản phẩm từ đường: Tiêu thụ quá nhiều đường có thể gây ra các vấn đề về sức khỏe tâm thần và làm tăng triệu chứng của bệnh.
• Rượu và chất kích thích: Có thể làm trầm trọng thêm các triệu chứng và ảnh hưởng xấu đến sức khỏe tổng thể của người bệnh.

Lời khuyên dinh dưỡng

Để duy trì sức khỏe và kiểm soát triệu chứng tâm thần phân liệt, người bệnh cần chú ý đến chế độ ăn uống hàng ngày. Dưới đây là một số lời khuyên dinh dưỡng:

• Ăn uống đa dạng: Cung cấp đầy đủ các nhóm thực phẩm để đảm bảo cung cấp đủ các dưỡng chất cần thiết.
• Bổ sung Omega-3: Tăng cường ăn các loại cá béo, hạt chia, hạt lanh để cung cấp omega-3 cho cơ thể.
• Hạn chế thực phẩm chế biến sẵn: Ưu tiên thực phẩm tươi sống, ít qua chế biến để giảm thiểu các chất bảo quản và phụ gia.
• Giữ cân bằng đường huyết: Ăn các bữa nhỏ, thường xuyên và chọn thực phẩm có chỉ số đường huyết thấp để duy trì năng lượng và tâm trạng ổn định.
• Hạn chế đồ uống có cồn và chất kích thích: Tránh rượu và các chất kích thích để bảo vệ sức khỏe tâm thần và thể chất.

Kết luận

Chế độ dinh dưỡng là yếu tố quan trọng trong việc quản lý và điều trị tâm thần phân liệt. Bằng cách duy trì một chế độ ăn uống lành mạnh và cân bằng, người bệnh có thể cải thiện sức khỏe tổng thể, giảm triệu chứng và nâng cao chất lượng cuộc sống. Hãy luôn nhớ rằng, việc chăm sóc sức khỏe tâm thần cần có sự kiên nhẫn và nỗ lực từ cả người bệnh và gia đình. Đừng ngần ngại tìm kiếm sự hỗ trợ từ các chuyên gia y tế để có được những hướng dẫn và điều trị phù hợp nhất.