Tiêu chảy là gì? Những điều cần biết về bệnh tiêu chảy

Triệu chứng

Triệu chứng phổ biến và dễ nhận biết nhất của bệnh tiêu chảy là đi ngoài nhiều lần (trên 3 lần mỗi ngày), phân lỏng và kèm nước. Ngoài ra, tình trạng cũng xuất hiện với nhiều triệu chứng đi kèm khác, cụ thể như sau:

• Đầy bụng, sôi bụng.
• Tiêu chảy liên tục, nhiều lần, ban đầu phân lỏng sau toàn là nước.
• Nôn thức ăn, nước trong hoặc màu vàng nhạt.
• Người luôn trong tình trạng mệt lả.
• Chuột rút.
• Biểu hiện mất nước từ nhẹ đến nặng: khát nước, da nhăn nheo, khô, cơ thể hốc hác, mắt trũng, mạch đập nhanh, hạ huyết áp, tiểu tiện ít hoặc vô niệu, chân tay lạnh,…

Nguyên nhân

Nhiễm vi sinh vật gây bệnh đường ruột (Vi trùng, vi rút, ký sinh trùng, vi nấm):

Mầm bệnh từ bên ngoài đi vào cơ thể sẽ gây ra kích thích lên các mô trong đường tiêu hóa, dẫn đến viêm nhiễm. Đây chính là nguyên nhân chính gây ra tình trạng ỉa chảy, thường gặp nhất là khi cơ thể tiêu thụ phải thực phẩm không đảm bảo vệ sinh. Nguồn thức ăn chứa vi khuẩn Salmonella, Clostridium, khuẩn tụ cầu,… sẽ dẫn đến ngộ độc. Chưa kể, việc tiếp xúc với nguồn nước ô nhiễm, ăn rau sống, gỏi, đồ tái,… rau củ quả bị tưới bằng nước bẩn, phân tươi sẽ làm tăng nguy cơ lây truyền ký sinh trùng và vi khuẩn.

Không giữ gìn vệ sinh

Điều kiện vệ sinh kém cũng là một trong những nguyên nhân hàng đầu làm tăng nguy cơ lây lan vi khuẩn gây tiêu chảy nhiễm trùng. Do đó, việc giữ gìn không gian sống, đồ dùng cá nhân, cơ thể, thức ăn,… sạch sẽ cũng là biện pháp cần thiết để tránh vi sinh vật gây hại xâm nhập vào đường tiêu hóa.

Rối loạn vi sinh thường trú đường ruột

Thói quen lạm dụng thuốc kháng sinh sẽ vô tình tiêu diệt các loại vi khuẩn có lợi, dẫn đến mất cân bằng hệ vi sinh đường ruột. Từ đó khả năng hấp thu dinh dưỡng kém, nhu động ruột tăng, gây ra hiện tượng đi ngoài nhiều lần, phân sống, lỏng hoặc không thành khuôn.

Không hấp thụ đường (tiêu chảy không do nhiễm trùng)

Nhiều người thường gặp tình trạng cơ thể không có khả năng dung nạp các loại đường như: Lactose, Glucose-Galactose, Fructose,… từ sữa, chế phẩm từ sữa, mật ong, trái cây,… Điều đó dẫn đến hiện tượng bị tiêu chảy kéo dài nếu ăn phải những thực phẩm này. Ngoài ra, cơ thể bị thiếu men Sucrase-isomaltase, Lactase… cũng là nguyên nhân gây ra bệnh ỉa chảy thường gặp.

Ngộ độc thực phẩm (tiêu chảy do độc chất từ thức ăn hoặc độc tố vi sinh vật trong thức ăn)

Đây là hậu quả do sử dụng thức ăn ôi thiu, nhiễm độc hoặc chứa phụ gia độc hại. Ngộ độc thực phẩm có thể xuất hiện các triệu chứng rõ rệt như: đau bụng, đi ngoài dữ dội sau khi ăn, sốt cao, ỉa chảy, nôn mửa,… Thậm chí, nhiều trường hợp còn gặp phải hiện tượng co giật dẫn đến tử vong nếu không được cấp cứu kịp thời.

Hội chứng ruột kích thích (với thể loại tiêu chảy, không phải do nhiễm trùng)

Hội chứng ruột kích thích xuất hiện do thay đổi thói quen ăn uống, sau khi dùng một số thuốc điều trị hoặc ăn đồ lạ. Nguyên nhân bởi nhu động ruột bị co thắt quá mức và kéo dài khiến thức ăn trong đường tiêu hóa di chuyển nhanh hơn. Lúc này, nước sẽ không được tái hấp thu hoặc tiết ra quá mức từ niêm mạc ruột dẫn đến hiện tượng tiêu chảy đột ngột.

• Viêm đại tràng

Bệnh nhân viêm đại tràng thường phải đối mặt với tình trạng rối loạn tiêu hóa, trong đó có ỉa chảy. Bệnh xuất phát từ sự xâm nhập và gây hại của các tác nhân như: vi khuẩn (Shigella, Salmonella,…), ký sinh trùng, nấm,… Ngoài ra, rối loạn thần kinh thực vật, ngộ độc hóa chất, tâm lý căng thẳng, áp lực,… cũng là những nhóm nguyên nhân quan trọng không thể bỏ qua.

Đối tượng nguy cơ

Bệnh tiêu chảy xảy ra phổ biến mỗi năm, dễ lây nhiễm và bùng phát thành dịch. Theo đó, Bộ Y tế khuyến cáo những đối tượng nằm trong nhóm nguy cơ cao gồm:

• Những người thường xuyên ăn uống, sinh hoạt gần với bệnh nhân ỉa chảy nhưng không áp dụng biện pháp phòng ngừa.
• Dân cư sống trong khu vực sử dụng nhà tiêu không hợp vệ sinh, phân đi thẳng ra cống, ao, hồ, sông, suối, mương,…
• Sử dụng nguồn nước ô nhiễm, không đảm bảo vệ sinh.
• Có thói quen ăn uống thiếu vệ sinh, thường xuyên ăn rau sống, thủy hải sản chưa chín kỹ.
• Sử dụng phân tươi, phân chưa được xử lý trong trồng trọt.
• Dân cư sống tại khu vực bị ngập lụt hoặc sau ngập lụt.

Chẩn đoán

Khi có dấu hiệu của tiêu chảy, người bệnh cần liên hệ với bác sĩ để được xem xét, tiến hành một số xét nghiệm cần thiết nhằm xác định nguyên nhân chính xác. Đây là nền tảng cơ bản để thực hiện các phương pháp điều trị phù hợp và hiệu quả về sau.

Xét nghiệm máu

Đây là việc làm cơ bản và phổ biến nhất. xét nghiệm công thức máu toàn phần (CBC), yếu tố viêm, điện giải máu, chức năng gan, thận sẽ giúp bác sĩ có hướng chẩn đoán nguyên nhân và cách điều trị thích hợp.

Xét nghiệm phân

Các bác sĩ có thể xác định ký sinh trùng, vi khuẩn và một vài loại vi rút trong dịch cấy phân. Xét nghiệm phân cũng có thể phát hiện máu vi thể (hồng cầu), bạch cầu và các manh mối khác để chẩn đoán.

Nội soi đại tràng

Thông qua quá trình nội soi đại tràng, bác sĩ sẽ quan sát được toàn bộ khung đại tràng, một phần ruột non để xác định chính xác các tổn thương tại đây và tìm ra nguyên nhân tiêu chảy. Ngoài ra, ống nội soi cũng được trang bị dụng cụ hỗ trợ, giúp lấy sinh thiết (một mẫu mô nhỏ) từ đại tràng để thực hiện kiểm tra trong phòng thí nghiệm.

Phòng ngừa bệnh

Bệnh tiêu chảy dễ lây lan, biến chứng nguy hiểm nhưng hoàn toàn có thể phòng ngừa ngay từ ban đầu. Một số biện pháp hữu ích có thể áp dụng như:

• Tăng cường vệ sinh cá nhân, môi trường, không gian sống,…
• Bảo đảm an toàn vệ sinh thực phẩm, ăn chín, uống sôi.
• Đảm bảo sử dụng nguồn nước sạch cho sinh hoạt.
• Bảo vệ nguồn nước.
• Thực hiện các biện pháp xử lý đúng cách khi có người bị tiêu chảy cấp.
• Cập nhật kiến thức về sự lây lan của vi khuẩn gây bệnh tiêu chảy.

Điều trị tiêu chảy như thế nào

Các trường hợp ỉa chảy mức độ nhẹ đều có thể tự khỏi trong một thời gian ngắn mà không cần đến thuốc điều trị tiêu chảy. Tuy nhiên, nếu tình trạng kéo dài nhiều ngày, mức độ nặng, tăng dần kèm các triệu chứng nghiêm trọng, người bệnh cần liên hệ sớm với bác sĩ để được kiểm tra và xử lý kịp thời. Một số phương pháp điều trị tiêu chảy thường được áp dụng gồm:

Bù nước và chất điện giải

Đây là việc đầu tiên cần thực hiện ngay khi bị tiêu chảy. Người bệnh nên dùng đến dung dịch Oresol (ORS – Oral rehydration salts). Đây là một dạng hỗn hợp gồm nước sạch, đường, muối, được hấp thụ tại ruột non để bù lượng nước và điện giải đã mất. Trong trường hợp không thể uống do buồn nôn hoặc đau dạ dày, phương án truyền dịch qua tĩnh mạch là cần thiết.

Bù nước điện giải

Dùng thuốc kháng sinh

Thuốc kháng sinh sẽ đem lại hiệu quả điều trị tích cực trong trường hợp ỉa chảy do vi khuẩn hoặc ký sinh trùng. Tuy nhiên, nếu nguyên nhân xuất phát từ virus thì phương pháp này hoàn toàn không có tác dụng.

Điều trị các bệnh lý gây tiêu chảy

Nhiều trường hợp tiêu chảy xuất hiện là triệu chứng của một bệnh lý khác. Đối với tình trạng này, bác sĩ sẽ chỉ định điều trị vấn đề đó trước tiên.

Điều chỉnh toa thuốc, liều lượng thuốc đang dùng

Nếu thuốc kháng sinh là nguyên nhân chính gây ỉa chảy, việc giảm liều dùng hoặc đổi loại khác là biện pháp nhanh nhất để chấm dứt tác dụng phụ. Tuy nhiên, trong bất cứ trường hợp nào, người bệnh cũng cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước tiên, không được tự ý sử dụng.