Điều trị tay chân miệng tại nhà: Khi nào cần tìm đến bác sĩ?

Trong cuộc sống bệnh truyền nhiễm luôn là mối nguy hiểm đối với sức khỏe cộng động. Trên thực tế, có nhiều chủng truyền nhiễm rất nguy hiểm và một trong số đó là bệnh tay chân miệng. Vậy làm thế nào để chúng ta có thể phát hiện bệnh tay chân miệng và cách điều trị, hãy tìm hiểu với thông tin của bài viết dưới đây

Tổng quan về bệnh tay chân miệng

Tay chân miệng (HFMD- Hand, foot and mouth disease) là bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus gây ra, có biểu hiện đặc trưng là sốt, đau họng, tổn thương niêm mạc miệng và da chủ yếu ở dạng phỏng nước, xuất hiện tập trung ở lòng bàn tay, lòng bàn chân và bên trong miệng của trẻ, đầu gối và mông.

Nguyên nhân gây nên bệnh tay chân miệng: nhóm virus đường ruột, điển hình là virus Coxsackievirus A16 (nhóm A16) và Enterovirus 71 (EV71) là thủ phạm chính gây ra bệnh tay chân miệng. Các virus này sống trong đường tiêu hóa và lây từ người này sang người khác qua việc tiếp xúc với các dịch tiết mũi họng, nước bọt, chất dịch từ các bọng nước hoặc phân của người bệnh.

Sau khi xâm nhập vào cơ thể, chúng trú ngụ chủ yếu tại niêm mạc má hoặc niêm mạc ruột. Sau đó di chuyển đến các hạch bạch huyết xung quanh, rồi xâm nhập vào máu gây nhiễm trùng máu. Điểm dừng cuối cùng của virus là niêm mạc miệng và da.

Trẻ nhỏ dưới 5 tuổi là đối tượng có nguy cơ mắc bệnh cao nhất bởi lúc này hệ miễn dịch chưa hoàn thiện. Trẻ lớn hơn và người lớn cũng có nguy cơ mắc bệnh nhưng tỷ lệ thấp hơn. Ở vùng ôn đới, bệnh xảy ra nhiều nhất là vào mùa hè và đầu mùa thu. Riêng những quốc gia thuộc vùng có khí hậu nhiệt đới, bệnh có thể xảy ra quanh năm. Nếu trẻ nhỏ thường xuyên đến những nơi công cộng như nhà trẻ, sân chơi kém vệ sinh… sẽ có nguy cơ mắc bệnh cao hơn.

Thường thì bệnh nhân có thể phục hồi hoàn toàn sau 5 – 7 ngày, nhưng nếu không được điều trị kịp thời và chăm sóc không đúng cách sẽ gây ra các bệnh như viêm màng não, viêm cơ tim, phù phổi cấp có nguy cơ dẫn đến tử vong.

Dấu hiệu nhận biết bệnh tay chân miệng:   qua 4 giai đoạn:

• Giai đoạn ủ bệnh: khoảng 3-7 ngày, trẻ chưa có các dấu hiệu cụ thể.
• Giai đoạn khởi phát: từ 1-2 ngày với các triệu chứng như sốt nhẹ, mệt mỏi, đau họng, biếng ăn, tiêu chảy vài lần trong ngày.
• Giai đoạn toàn phát: có thể kéo dài 3-10 ngày, với các triệu chứng điển hình như:
  • Loét miệng: vết loét đỏ hay phỏng nước đường kính 2-3mm ở niêm mạc miệng, lợi, lưỡi, gây đau miệng, bỏ ăn, bỏ bú,…
  • Phát ban dạng phỏng nước: đặc điểm này biểu hiện rõ nhất ở trẻ sơ sinh và trẻ em. Ban đầu, nốt ban hồng có đường kính vài milimet, nổi trên bề mặt da ở lòng bàn tay, lòng bàn chân, miệng, mông và trở thành bóng nước. Bóng nước chứa đầy chất dịch và có thể vỡ ra khiến trẻ rất đau đớn. Chúng có thể để lại vết thâm, tuy nhiên rất hiếm khi loét hay bội nhiễm.
  • Trẻ có thể sốt nhẹ, nôn.
  • Nếu trẻ sốt cao và nôn nhiều dễ có nguy cơ biến chứng. Biến chứng thần kinh, tim mạch, hô hấp thường xuất hiện sớm từ ngày 2-5 của bệnh.
• Giai đoạn lui bệnh: Thường từ 3-5 ngày sau, trẻ hồi phục hoàn toàn nếu không có biến chứng.

Ngoài những nốt phát ban, trẻ có thể gặp các triệu chứng khác như: bỏ ăn, ăn kém, chảy dãi nhiều, sốt cao, quấy khóc, li bì, chới với,… Một số trẻ xuất hiện biến chứng về thần kinh thường giật mình, chới với khi ngủ hoặc co giật, thậm chí hôn mê, một số trường hợp lại xuất hiện biến chứng liên quan đến phổi như: suy hô hấp, tím tái,…. 

Cách điều trị tay chân miệng tại nhà

Hầu hết những trẻ mắc tay chân miệng độ nhẹ đều được bác sĩ cho điều trị tại nhà bằng cách theo dõi và chăm sóc tích cực theo những nguyên tắc quan trọng như sau:

Thực hiện việc cách ly đúng cách giữa trẻ bệnh – trẻ lành để hạn chế sự lây nhiễm

• Trẻ xác định đã mắc bệnh tay chân miệng phải được nghỉ học ít nhất 10 ngày kể từ ngày khởi phát để ngăn chặn sự lây nhiễm cho trẻ khác trong môi trường học đường.
• Nếu gia đình có nhiều trẻ cùng chung sống, nên cách ly tuyệt đối giữa trẻ lành và trẻ bệnh bằng nhiều cách tùy theo hoàn cảnh gia đình như gửi trẻ lành tạm thời ở một nơi khác, khuyến khích trẻ bệnh không nên chơi chung với trẻ lành trong thời gian mắc bệnh, cần giám sát chặt chẽ các hoạt động của trẻ bệnh trong sinh hoạt thường nhật.
• Người lớn khi tiếp xúc và chăm sóc trẻ bệnh nên mang khẩu trang y tế cho mình và cho cả trẻ bệnh.
• Sau khi tiếp xúc nên rửa tay sạch sẽ bằng xà phòng và nước sạch ngay để hạn chế sự lây lan khi phải chăm sóc trẻ lành.

Thực hiện việc giữ gìn vệ sinh cá nhân tốt cho trẻ bệnh giúp trẻ mau lành bệnh

• Thường xuyên tắm rửa sạch sẽ cho trẻ hàng ngày bằng xà phòng nước sạch giúp hạn chế sự lan truyền bệnh tay chân miệng cho trẻ lành và ngăn ngừa tình trạng bội nhiễm vi khuẩn có thể gây hại đến sức khỏe của trẻ.
• Khuyến khích trẻ thường xuyên rửa tay sạch sẽ, đúng cách bằng xà phòng và nước sạch dưới vòi nước chảy để ngăn ngừa sự tái nhiễm bệnh tay chân miệng qua đường tay – miệng nhằm loại bớt sự bám dính của vi rút gây bệnh tay chân miệng trên đôi tay của trẻ.
• Quần áo, tã lót của trẻ bệnh nên được ngâm dung dịch sát khuẩn như dung dịch Cloramin B 2% hoặc luộc nước sôi trước khi được giặt sạch sẽ bằng xà phòng và nước sạch.
• Vật dụng cá nhân ăn uống của trẻ như bình sữa, ly uống nước, chén ăn cơm, muỗng ăn…nên được luộc sôi và sử dụng riêng biệt cho từng trẻ.

Tạo môi trường sống trong lành và an toàn giúp trẻ khỏe mạnh hơn

• Người chăm sóc trẻ như cha mẹ, ông bà, người giữ trẻ…cần giữ sạch đôi tay qua việc rửa tay sạch sẽ bằng xà phòng và nước sạch trước khi chế biến thức ăn, trước khi cho trẻ ăn và sau khi làm vệ sinh, thay tã lót cho trẻ nhằm hạn chế sự gieo rắc vi rút gây bệnh tay chân miệng cho những trẻ lành khác trong gia đình.
• Đồ chơi và vật dụng thường dùng của trẻ cần phải được tẩy trùng sạch sẽ bằng những dung dịch sát khuẩn được ngành Y tế khuyên dùng như dung dịch Cloramin B 2%, dung dịch nước Javel hoặc xà phòng sát khuẩn để tạo tính an toàn cho trẻ khi sử dụng.

Sử dụng thuốc điều trị tại nhà cần tuân thủ theo chỉ định của bác sĩ

Hiện tại bệnh tay chân miệng chưa có thuốc đặc trị, điều trị cơ bản chủ yếu là điều trị triệu chứng bao gồm:

• Giảm đau miệng và hạ sốt bằng cách lau mình bằng nước ấm, dùng thuốc hạ sốt Paracetamol liều 10 – 15mg/kg cân nặng mỗi 4 – 6 giờ, tuyệt đối không sử dụng Aspirin để hạ sốt, giảm đau cho trẻ em.
• Có thể sử dụng Antacid dạng gel chấm vào sang thương ở miệng giúp trẻ bớt đau đớn để ăn uống dễ dàng hơn, phụ huynh lưu ý nguy cơ hít sặc có thể xảy ra khi sử dụng loại thuốc gel này.
• Bổ sung nguồn nước uống cho trẻ nhất là các loại nước trái cây ép chứa nhiều vitamin.

Khi nào cần đi khám bác sĩ?

Bệnh tay chân miệng diễn tiến rất nhanh và rất bất thường, chính vì vậy với những dấu hiệu chuyển biến nặng như bên dưới cần đưa trẻ đến ngay cơ sở y tế, bệnh viện gần nhất để được theo dõi và thăm khám kịp thời: 

• Sốt cao từ 39 độ C trở lên không hạ sau khi đã hạ sốt tích cực
• Thở mệt
• Không ăn uống được
• Giật mình
• Rung chi (thấy rõ khi đưa đồ chơi cho trẻ cầm)
• Chới với, quấy khóc, bứt rứt, đi loạng choạng, ngủ nhiều, li bì, co giật, hôn mê, cần được đưa đến bệnh viện để được điều trị.

Hy vọng với những thông tin liên quan đến tổng quan của bệnh tay chân miệng và cách điều trị tại nhà, các dấu hiệu nặng cần thăm khám Bác sĩ ở trên sẽ giúp quý bạn đọc sẽ có thêm thông tin và kiến thức của bệnh tay chân miệng.