Tai biến mạch máu não và hạn chế di chứng sau tai biến

Tai biến mạch máu não là một trong những bệnh lý rất nguy hiểm vì ngoài khả năng dẫn đến tử vong cao còn để lại di chứng nặng nề, gây ảnh hưởng đến sức khỏe và chất lượng sống của người bệnh. Vì vậy, cần có biện pháp phòng ngừa tai biến cũng như hạn chế những di chứng của nó ngay khi có thể.

Nguyên nhân tai biến mạch máu não

Tai biến mạch máu não có thể là tình trạng tắc mạch máu do cục máu đông ở động mạch não hay cũng có thể là tình trạng vỡ mạch máu não. Tai biến mạch máu não là nguyên nhân gây ra tử vong đứng thứ 2 trên toàn thế giới, chỉ đứng sau bệnh lý về tim mạch.

Các nguyên nhân chính gây ra tai biến mạch máu não bao gồm:

• Cục máu đông (huyết khối): Đây là nguyên nhân phổ biến nhất, xảy ra khi một cục máu đông hình thành trong động mạch cung cấp máu cho não.
• Vỡ mạch máu (xuất huyết não): Xuất huyết não xảy ra khi một mạch máu trong não bị vỡ, gây ra máu chảy vào mô não.
• Tắc nghẽn động mạch (hẹp động mạch): Động mạch bị hẹp do xơ vữa động mạch hoặc cục máu đông di chuyển đến não từ một phần khác của cơ thể.

Ngoài ra, nguyên nhân tai biến mạch máu não có thể kể đến như sau:

• Tăng huyết áp
• Đái tháo đường
• Rối loạn mỡ trong máu
• Hút thuốc lá
• Uống nhiều bia rượu
• Lối sống thụ động, ít luyện tập thể dụng thể thao
• Chế độ dinh dưỡng không khoa học, bữa ăn chứa nhiều đường, chất béo…

Di chứng tai biến mạch máu não

Có nhiều dạng di chứng tai biến mạch máu não có thể xảy ra, gây ảnh hưởng đến sức khỏe và cuộc sống của người bệnh. Tùy vào mức độ bệnh, là tai biến mạch máu não nặng hay nhẹ, bộ phận nào của não bị tổn thương và còn tùy vào độ tuổi của người bệnh mà những di chứng tai biến mạch máu não có thể khác nhau, bao gồm:

• Liệt vận động: Đây là dạng phổ biến nhất, chiếm gần như 90%, với biểu hiện là liệt tay, liệt chân cùng bên, cũng có thể là tổn những dây thần kinh sọ não gây tê bì các chi hoặc nửa người.
• Rối loạn về ngôn ngữ: Khi não bộ bị tổn thương vùng ngôn ngữ hay còn gọi là vùng Broca thì sẽ gây nên loại biến chứng này, với dấu hiệu trên lâm sàng là nói ngọng, nói lắp bắp, khó diễn đạt khi nói, nặng hơn có thể mất khả năng giao tiếp.
• Suy giảm về ý thức: Đây là biến chứng nghiêm trọng khi bị tai biến, người bệnh bị sa sút về mặt trí tuệ và rối loạn ý thức, biểu hiện lâm sàng như giảm trí nhớ, không tỉnh táo, không định hướng được không gian, không nhận biết được những người thân và không hiểu được lời nói của mọi người.
• Trầm cảm, rối loạn về cảm xúc: Sau khi bị tai biến thì bệnh nhân không thể chăm sóc bản thân như trước, đồng thời khó ngủ, cũng như gặp những vấn đề về giao tiếp, vận động, suy giảm trí nhớ nên sẽ không thể tham gia vào nhiều hoạt động thường ngày khiến bệnh nhân gặp một số vấn đề về cảm xúc và tâm lý, lâu ngày dẫn đến trầm cảm, hay cáu gắt, không điều khiển được cảm xúc.
• Rối loạn về tiểu tiện: Sự rối loạn cơ vòng sau đột quỵ não và sự mất ý thức, cảm giác nên dẫn đến rối loạn tiểu tiện, từ đó dẫn đến tăng nguy cơ nhiễm trùng đường tiểu.
• Rối loạn về thị giác: Khi nguyên nhân tai biến mạch máu não là tắc động mạch và tắc tĩnh mạch võng mạc trung tâm thì sẽ dẫn đến tình trạng võng mạch không được cung cấp đủ máu gây mất thị lực 1 bên mắt, nặng hơn có thể cả 2 mắt. Nếu trong trường hợp tắc động mạch cùng cảnh bên thì sẽ gây nên tình trạng mù Fugax hay còn gọi là mù thoáng qua.
• Hôn mê: Hay còn gọi là người thực vật, là một trong những di chứng tai biến mạch máu não gây ảnh hưởng rất nhiều đến cuộc sống, sức khỏe và sinh hoạt của bệnh nhân trong thời gian dài.
• Một số di chứng tai biến mạch máu não khác như táo bón, khó nuốt…

Phòng ngừa tai biến

Để phòng ngừa tai biến do đột quỵ não gây nên thì bệnh nhân cần thực hiện một số biện pháp như:

• Giám sát sức khỏe định kỳ: Kiểm tra sức khỏe định kỳ giúp phát hiện sớm các vấn đề sức khỏe và có biện pháp điều trị kịp thời.
• Nếu bệnh nhân mắc một số bệnh như cao huyết áp, tiểu đường, mỡ trong máu… thì cần kiểm soát tốt và sử dụng thuốc chống đông máu, hạ huyết áp, thuốc hạ cholesterol theo chỉ định Bác sĩ có thể giúp ngăn ngừa tái phát và giảm thiểu di chứng.
• Có một chế độ dinh dưỡng khoa học, không ăn những thức ăn chứa nhiều chất béo, đặc biệt là mỡ động vật và thức ăn nhanh, thức ăn nhiều dầu mỡ. Ngoài ra, những bệnh nhân cao huyết áp thì không nên ăn nhiều muối. Bổ sung thêm những loại thực phẩm chứa nhiều vitamin, chất xơ.
• Hạn chế việc sử dụng bia, rượu và hút thuốc lá.
• Với những bệnh nhân đã từng bị tai biến mạch máu não thì cần sinh hoạt điều độ, không làm việc học tập căng thẳng quá mức, cần có thời gian để cơ thể được nghỉ ngơi, luyện tập thể dục thể thao đều đặn.
• Người lớn tuổi chú ý về việc giữ ấm cho cơ thể, đặc biệt vào những thời điểm thời tiết thay đổi đến phòng ngừa tình trạng tai biến tái phát.
• Khi có bất cứ dấu hiệu nào nghi ngờ cần đến cơ sở y tế đề được thăm khám và chẩn đoán, mặc dù những dấu hiệu đó chỉ thoáng qua và hết ngay sau đó.
• Hỗ trợ tâm lý: Các liệu pháp tâm lý và hỗ trợ từ gia đình, bạn bè giúp người bệnh vượt qua cảm giác trầm cảm và lo âu, đồng thời tạo động lực trong quá trình phục hồi.
• Phục hồi chức năng: Các chương trình phục hồi chức năng bao gồm vật lý trị liệu, trị liệu ngôn ngữ và trị liệu nghề nghiệp giúp cải thiện khả năng vận động, giao tiếp và thực hiện các hoạt động hàng ngày.

Chăm sóc người bệnh tai biến mạch máu não

• Thay đổi chế độ dinh dưỡng

Nguyên nhân tai biến mạch máu não thường bao gồm ăn uống không kiểm soát, như ăn quá nhiều đường, mỡ, protein, muối hoặc ăn quá ít gây thiếu hụt dinh dưỡng. Để phòng và chữa bệnh, cần có chế độ dinh dưỡng khoa học.

Bệnh nhân nên ăn thức ăn dễ tiêu hóa, dạng mềm, lỏng như súp, cháo, sữa và chia nhỏ bữa ăn thành 3-4 bữa/ngày, tránh ăn quá no. Hạn chế đồ lên men, gia vị cay, nóng, rượu, chè, cà phê. Khẩu phần ăn cần giảm muối và nước, tránh thức ăn chế biến sẵn nhiều muối như dưa, cà, hành muối, bánh mì, thịt hun khói, pate, xúc xích.

• Chế độ tập luyện cho người tai biến

Khi ở viện, việc chăm sóc người bệnh tai biến là rất quan trọng. Nếu điều kiện sức khỏe cho phép, bệnh nhân nên tập luyện ngay từ những ngày đầu bị tai biến mạch máu não. Nguyên tắc tập luyện từ đơn giản đến phức tạp tùy theo mức độ hồi phục của bệnh nhân.

Sau khi xuất viện, cho bệnh nhân tai biến tập vận động tại nhà hoặc tại phòng tập vật lý trị liệu. Cố gắng cho bệnh nhân tự làm các hoạt động sinh hoạt hằng ngày với sự trợ giúp của thân nhân để có thể hồi phục sớm và sống độc lập. Có thể sửa đổi một số vật dụng trong nhà cho phù hợp với bệnh nhân, không nên làm thay hoàn toàn cho người bệnh.

Nếu bệnh nhân bị rối loạn ngôn ngữ, ý thức, người thân cần trò chuyện, cho bệnh nhân nghe và đọc các câu chuyện trên báo chí, truyền hình…

• Chế độ chăm sóc sinh hoạt

Tất cả bệnh nhân tai biến cần từ bỏ các thói quen có hại như hút thuốc lá, uống rượu, ăn mặn…, cần uống thuốc đầy đủ theo toa và tái khám đúng hẹn của bác sĩ. Cần phải kiểm soát chặt chẽ các bệnh phối hợp như tăng huyết áp, đái tháo đường,… để tránh tái phát bệnh và để lại hậu quả nặng nề.

Kết luận

Tai biến mạch máu não là một bệnh lý rất nguy hiểm và ảnh hưởng đến sức khỏe của người bệnh, để lại rất nhiều biến chứng trầm trọng, thậm chí có thể dẫn đến tử vong một cách đột ngột. Để hạn chế những di chứng tai biến mạch máu nào thì bệnh nhân cần tuân thủ một chế độ sống khoa học và đi khám ngay khi có triệu chứng nghi ngờ để phòng ngừa tai biến một cách tốt nhất.

Xin lưu ý: Thông tin trong bài viết chỉ mang tính chất tham khảo. Độc giả vui lòng liên hệ với Bác sĩ, Dược sĩ hoặc chuyên viên y tế để được tư vấn cụ thể và chính xác nhất.